Ebced Notası Sistemi Nedir

Ebced Notası Nedir

Ebced notası, müzikte kullanılan her sesin, Arap alfabesindeki harflerden biri ya da ikisiyle gösterilmesine dayanan müzik yazısıdır. Kökeniyle ilgili kesin bilgi yoktur. Bu notayla yazılmış bir müzik parçasının yer aldığı en eski belge, 9. yüzyılda el- Kindî’nin Risale fi Hubri Te’lifi’l-Elhan adlı kitabıdır. Daha sonraki yüzyıllarda yaşamış Müslüman müzik kuramcıları da ebced notasını kullandılar. Ama yorumcuların ço­ğu nota bilmez, bilenler de pek önemse­mezdi. Çünkü nota, bunları hiç duymamış birisinin deşifre etmesi için değil, ezgiyi bilen, ama ayrıntıları unutmuş birisinin anımsaması için yazılırdı. Bu dönemde kul­lanılmış ebced notası, yegâh ile tiz hüseyni perdeleri arasındaki 16 natürel seslik ses bölgesini kapsıyordu. Seslerden bazıları tek bir harfle, bazıları da iki harfle birden gösteriliyor, bunların süreleriyse, harflerin altına konan noktalarla belirtiliyordu. İki sekizlide, 18’erden toplam 36 sesin adı ve işareti vardı.

Osmanlı döneminde Nayi Osman Dede (ö. 1730), ebced notasında bazı düzeltmeler yaparak yeniden kullanmayı denedi. Osman Dede, yegâhneva arasını kapsayan ilk sekizlide 15, neva-tiz neva arasını kapsayan ikinci sekizlideyse 17 sese işaret verdi. Eski sistemde be, te, se gibi birbirine benzer noktalı harflerden yalnız biri (noktası atıla­rak) kullanılmışken, Osman Dede öbür harflerin tümünü noktalarıyla birlikte siste­mine aldı.

Gerek beste ve yorum, gerek kuram açısından müzik etkinliklerinin çok yoğun olduğu bu dönemde Kantemiroğlu 1673-1727), sesleri, adlarının baş harfiyle örn. rast sesini rı harfiyle) belirtmeye dayalı başka bir nota daha geliştirdi ve Edvar’ını bu sistemle yazdı. Nayi Osman Dede’nin torunu Abdülbaki Nâsır Dede, III. Selim’in isteğiyle, en eski ebced notasını temel alarak yeni bir sistem hazırladı. Bu sistem de yegâh ve tiz hüseyni arasındaki ses bölgesini kapsıyor, ama tiz hüseyniden daha tiz seslerin, bir sekizli aşağıdaki sesin işaretinin yanına iki rakamı konarak gösterilebilmesine olanak veriyordu. Abdülbaki Nâsır Dede’nin siste­minde, birinci sekizlide 18, ikincisindeyse 17 sesin işareti vardı. Aynı dönemde Hamparsum Limonciyan’ın bulduğu Hamparsum notası ile, Abdülbaki Nâsır Dede’nin ebced notası, Türk müziğinde Batı notasın­dan önce kullanılan en yaygın müzik yazı­sıydı. Ebced Notası Sistemi Nedir Bilgisini verdik.