Kurşunun Bileşikleri ve Özellikleri Hakkında Bilgi
Kurşun Bileşikleri : Kurşun, bileşiklerinde +2 ve +4 değerliklidir. Kurşun (II) oksit (PbO), kurşun (IV) oksit (Pb02) ve sülüğen (Pb304) gibi kurşun oksitleri en önemli kurşun bileşikleridir. Kurşun (II) oksit doğada litarj (mürdesenk) ve masiko mineralleri halinde bulunur. Tetragonal kristal yapıda kristalleşen ve kırmızı ya da kırmızımsı san renkli olan litarj, kurşun (II) oksitin 488°C’nin altında kararlı olan biçimidir. Masiko ise ortorombik kristal yapıdadır, san renklidir ve aynı oksitin 488°C’nin üstünde kararlı olan biçimidir. Her iki biçim de suda çözünmez; asitlerde çözündüğünde ise Pb+2 iyonu içeren tuzlan ve bazlarda çözündüğünde de P.bi2 iyonu içeren plumbatları oluşturur.
Litarj, kurşunun havayla yükseltgenmesi sonucunda oluşur ve benzine vuruntuyu önlemek amacıyla katılan organik tetraetil kurşun [Pb(C2H5)4] dışında ticari açıdan en önemli kurşun bileşiğidir. Doğrudan ya da öbür kurşun bileşiklerinin elde edilmesinde başlangıç maddesi olarak büyük miktarlarda kullanılır, kurşun-asit pillerinin levhalarının yapımında çok miktarda tüketilir. Üstün nitelikli cam eşyada yüzde 30 oranında bulunan litarj camın kırılma indisini arttırır, malzemeye parlaklık, dayanıklılık ve sesi yankılandırma özelliği kazandırır. Litarj ayrıca kurutucu olarak verniklerde ve benzindeki çok kokulu tiyollerin (kükürtlü organik bileşikler) giderilmesinde de kullanılır. Doğada kahverengi siyah arası renkli platnerit minerali biçiminde bulunan kurşun (IV) oksit, sanayide sülüğenin klorla indirgenme- siyle hazırlanır, ısıtıldığında bozunarak oksijen açığa çıkarır ve daha düşük değerlikli kurşun oksitleri verir. Kurşun (IV) oksit boyar maddelerin ve kibritlerde kullanılan kimyasal maddelerin üretiminde yükseltgeyici olarak, aynca çok kükürtlü kauçukların iyileştirilmesinde kullanılır. Sülüğen, kükürt (II) oksitin daha da yükseltgenmesiyle elde edilir; turuncu-kırmızı renkli bir pigment olan bu oksitten, yenime karşı dayanıklılığı artırmak amacıyla demire ve çeliğe sürülen astar boyalarında yararlanılır. Ayrıca demir (III) oksitle tepkimeye girmesi sonucunda, mıknatıs yapımında kullanılan ferriti oluşturur.
Sanayi açısından önemli bir başka kurşun bileşiği de litarj ın derişik asetik asitin içinde çözünmesiyle elde edilen ve suda çözünebilen kurşun asetat [Pb(C2H302)2] tuzudur. Bu tuzun kurşun şekeri olarak da bilinen üç sulu bileşiği [Pb(C2H302)2.3H20] dokumaların boyanmasında mordan ve bazı boyalarda kurutucu olarak kullanılır. Ayrıca bu tuzdan, başka kurşun bileşiklerinin üretiminde ve altın siyanürleme tesislerinde çözünen sülfürleri çöktürmede yararlanılır.
Bazik kurşun karbonat, bazik kurşun sülfat ve bazik kurşun silikat gibi öbür çeşitli kurşun tuzları ise eskiden beyaz dış cephe boyalan olarak yaygın biçimde kullanılmıştır. Ama bu beyaz kurşun pigmentler insan sağlığına zarar verdiğinden ve zehirli olduklarından 20. yüzyılın ortalarından beri çok az kullanılmaktadır. Kurşun arsenatın böcek ilaçlarında kullanılmasından da aynı nedenle vazgeçilmiştir. Türkiye’de kurşun çıkarılan yatakların hemen hepsi çinko, bakır ve pirit içerdiğinden, kurşun üretimi genellikle bu metallerin üretimiyle birlikte gerçekleştirilir. Ama potansiyel rezervleri 215.220 ton olan Kütahya-Geriniktepe ve 300.000 ton olan Kütahya-Eğrigöz yataklarından yalnız kurşun çıkartılır. Kamu kesimine ait en önemli işletme Etibank’a ait olan Keban Simli Kurşun İşletmesi’dir. Bu işletme yılda 2.000-2.100 ton kurşun ve 1.700-1.850 ton derişik kurşun cevheri üretmektedir. İşletmede kurşunun yanı sıra çinko ve gümüş üretimi de yapılmaktadır. Türkiye’nin 1970’lere değin yıllık ortalama 30.000 ton olan kurşun üretimi, bu yıllardan sonra giderek düşmüştür. 1975’te 91.570 ton, 1980’de 125.593 ton, 1981’de 171.107 ton kurşunlu çinko tüvenan üretilmiş ve bundan 1975’te 5.993 ton, 1981’de 1.331 ton kurşun konsantresi elde edilmiştir. Anra üretim 1983 sonrasında yeniden yükselmiş ve kurşunlu çinko tüvanan üretimi 1989’da 345.051 tona ulaşmıştır.
Kurşun Bileşikleri Hakkında Sorularınızı Aşağıdan Yazabilirsiniz.
Hemen Yorum Yaz