Deyimler gibi anlamca kaynaşmış birleşik eylemler konusunda öğelere ayırırken çoğu öğrencimiz ciddi hatalar yapıyor. derszamani.net olarak, bilhassa 8. sınıf öğrencilerimize dikkat çekici birkaç örnekle durumu anlatayım. Bir isim veya kelime grubu ile yardımcı fiil olarak kullanılmak üzere gerçek anlamının dışında (başka anlamda veya mecaz anlamda kullanılmak şartıyla) kullanılan herhangi bir fiilden oluşurlar. Bu tür birleşik fiillerin isim kısmı ile yardımcı fiil kısmı ayrı ayrı anlamlar ifade etmezler; başka bir anlam ifade ederler: baş vur-, fiilinde tek başına baş ismi veya vur- fiili gerçek anlamından çok uzaktırlar. İkisi birleşerek bambaşka bir anlam ifade etmek için kullanılırlar.
Anlamca kaynaşmış birleşik fiiller, daima ayrı yazılırlar ve bunların isim kısımları isim çekim eki alabilirler: ağız yokla-, ağzı kulaklarına var-, ağzına bak-, ağzından baklayı çıkar-, ağır bas-, baş kaldır-, boyun eğ-, boğazına kadar bat-, boş atıp dolu tut-, çile çek-, deveye hendek atlat-, elini eteğini çek-, etekleri zil çal-, göz at-, göze gel-, gözden düş-, gözden kaç-, hasta düş-, iğneyle kuyu kaz-, korkudan altına et-, kulak kesil-, kulağına çalın-, saman altından su yürüt-, pabucu dama atıl-, sevinçten göbek at-, taşı gediğine koy-, baltayı taşa vur-, yüz bul-.
Etekleri zil çalmak, ödü kop-, anasından emdiği burnundan gel-… gibi fiiller öznesiz kullanılırlar.
Başta “gel-” fiilinin kullanılışı olmak üzere bazı fiillerin bu şekilde yardımcı fiil olarak kullanıldıkları birleşik fiiller de anlamca kaynaşmış birleşik fiili olarak düşünülebilirler: burnundan fitil fitil gel-, diyeceği gel-, diyesi gel-, göreceği gel-, göresi gel-, meydana gel-, sadede gel-, sırtı yere gelme-, şakaya gelme-.
Bu fiiller, kullanılışlarına göre gerçek anlamlarıyla da karşımıza çıkabilirler. O halde, anlamı cümlede sözün gelişine göre değerlendirmek gerekir:
Felç geçirdiğinden ağzının suyu akıyordu, (gerçek anlam)
özne yüklem
Kebapları görünce ağzının suyu akıyordu, (mecaz anlam)
Yüklem
derszamani.net
Hemen Yorum Yaz