Anayasa Mahkemesi Hakkında Bilgi, Anayasa Mahkemesi Nedir
Anayasa mahkemesi, yasaların anayasaya uygunluğunu denetlemekle görevli en yüksek yargı organıdır. Başka mahkemelerden farklı olarak, yalnızca yargı hak ve yetkisini kullanan bir organ değil, aynı zamanda anayasayı ve anayasal düzeni, temel hak ve özgürlükleri koruyan bir organdır. Anayasanın özel bir yargı organı eliyle korunması Avrupa’da 19. yüzyılın ortalarına değin uzanmaktadır. Almanya’da ortaçağın sonunda kurulan İmparatorluk Mahkemesi, geleneksel anayasa kurallarını egemen kılma görevini üstlenmişti. 1849’da kabul edilen, ama yürürlüğe konmayan Frankfurt Anayasası’nm öngördüğü Devlet Mahkemesi (Reichsgericht) ön planda anayasa mahkemesi görevini yapacaktı. Avusturya’da anayasa yargısının köklerine 21 Aralık 1867 Anayasası’nda rastlanır. Avus- turya-Macaristan İmparatorluğu’nda da İmparatorluk Mahkemesi’ne anayasa yargısı görevi verilmişti. ABD’de anayasa yargısının tarihi daha da gerilere, ABD Yüksek Mahkemesi’nin 1803 tarihli Marbury – Madison Davası’nda bir yasanın anayasaya aykırılığından ötürü dava konusu uyuşmazlıkta uygulanmaması gerektiği yolundaki kararına kadar uzanır. Latin Amerika ülkeleri de ABD örneğinden etkilendi. 1860 tarihli Arjantin Anayasası (m. 100), 1891 tarihli Brezilya Anayasası (m. 59) ve 1857 tarihli Meksika Anayasası (m. 101) yüksek mahkemelerine anayasaya uygunluk denetimi yapma yetkisi verdi. Anayasa yargısı, ancak 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Batı demokrasilerinde beliren çağdaş hukuk devleti anlayışının ürünü olarak bugünkü anlamına kavuştu. I. Dünya Savaşı’ndan sonra yapılan bazı anayasalar özel bir anayasa mahkemesi kurma yoluna giderken, bazıları da öteki mahkemelere anayasaya uygunluğu denetleme görevi verdi. Örneğin 1920 Avusturya Anayasası (m. 137-148) ve 1920 Çekoslovakya Anayasası özel birer Anayasa Mahkemesi kurdu. 1931 İspanya, 1932 Romanya, 1927 Yunanistan ve 1933 Portekiz anayasalan ise öteki mahkemelerin anayasaya uygunluk denetimi yapmasını kabul etti.
Avrupa’daki anayasa mahkemelerinin üye sayısı 9 ile 16 arasında değişir. Mahkemeler en azından önemli sorunların görüşülmesinde üyelerin tümüyle toplanır. Yalnız İspanya ve Portekiz, AFC örneğini izleyerek anayasa mahkemesinin dairelere ayrılmasını kabul etmiştir. Türkiye Anayasa Mahkemesi onbir asıl ve dört yedek üyeden oluşur ve en az on üyeyle toplanabilir. Üyelerin seçimi konusunda çeşitli yöntemler kabul edilmiştir. Bazı ülkelerde (Almanya, İtalya ve Yugoslavya) üyeleri parlamento seçer. Bazılarındaysa karma seçim usulü öngörülmüştür. Bunlardan bazısında üyelerin bir bölümünün cumhurbaşkanınca, geri kalanın da yargı organlarının içinden seçilmesi öngörülmüştür. İspanya ve Portekiz’de üyelerin bir bölümünü parlamento, geri kalanını da yargı organları kendi içlerinden seçer. Avusturya’da tüm üyeleri, hükümet ve parlamentonun ayrı ayrı önerdiği kişiler arasından cumhurbaşkanı seçer; başbakan da bu seçim kararını imzalar. Türkiye’de de tüm üyeleri cumhurbaşkanı seçer. Almanya’da Federal Anayasa Mahkemesi en geniş görev ve yetki alanına sahiptir. Bu mahkeme anayasaya uygunluk denetiminin yanında anayasa yaptınmı olarak parti kapatmaya ve kişilerin temel haklarının düşmesine karar vermekte, devlet başkanını ve federal yargıçları yargılayabilmekte, temel hakların korunmasına yönelik anayasa şikâyetlerini inceleyebilmekte ve devlet başkanının, federal hükümetin ya da parlamentoyu oluşturan meclislerden birinin istemi üzerine görüş bildirebilmektedir (danışma kararı). Türkiye’deki Anayasa Mahkemesi ise yasaların, meclis iç tüzüklerinin ve kanun hükmünde kararnamelerin anayasaya uygunluğunun denetiminden başka, siyasi partilerin kapatılması konusunda da yetkili kılınmıştır. Ayrıca yüce divan sıfatıyla cumhurbaşkanını, bakanlar kurulu üyelerini, yüksek mahkemelerin başkan, üye ve başsavcılarını, Cumhuriyet başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlarından ötürü yargılaması kabul edilmişse de danışma görevi yoktur. Anayasa şikâyeti yoluyla bireylerin Anayasa Mahkemesi’ne başvurmaları da kabul edilmemiştir. Avrupa’daki anayasa mahkemeleri arasında görev alanı en dar olanı Fransız Anayasa Konseyi’dir. Bu mahkeme, organik ve adi yasalara ilişkin tasarılarla uluslararası antlaşmaların anayasaya uygunluğunu denetler ve bir yasanın düzenlediği alanın yasama ya da yürütme organının yetkisine girdiği konusunda karar verir.
Bütün anayasa mahkemeleri anayasayı korur ve onun üstünlüğünü sağlar; anayasa ve yasaları yorumlayarak bunların günün koşullarına uygun, gelişmeye açık bir nitelik ve anlam kazanmasına yardım eder. Anayasa Mahkemesi Ne İş Yapar Nedir
Hemen Yorum Yaz