Theodor Herzl Kimdir, Theodor Herzl Hakkında Bilgi
Herzl, Theodor (d. 2 Mayıs 1860, Budapeşte – ö. 3 Temmuz 1904, Edlach, Avusturya), Siyonizme siyasal nitelik kazandıran Yahudi önderi.
Varlıklı bir orta sınıf aileden geliyordu. Öğrenim gördüğü fen lisesinin antisemitik ortamından uzaklaşabilmek için 1875’te öğrencilerinin çoğu Yahudi olan bir okula geçti. 1878’de ailesiyle birlikte Budapeşte’ den Viyana’ya göç etti. Viyana Üniversitesi’ ne girerek hukuk öğrenimi gördü. 1884’te avukatlık belgesini aldıysa da yazarlığı yeğledi. Birkaç yıl süreyle gazetecilik yaptı, sınırlı başarı kazanan oyunlar yazdı. Viyana’nın önde gelen gazetelerinden Neue Freie Presse’de yayımladığı bir yazı üzerine gazetenin Paris muhabirliğine atanmasından hemen sonra yaşamında büyük bir değişiklik başladı. 1891 sonbaharında karısıyla birlikte Paris’e gitti. Avusturya’da kanıksadığı antisemitizmin aynısını Fransız Devrimi’nin anayurdunda da görünce şaşkınlığa uğradı. Ântisemitizme özümsenme yoluyla değil, Yahudilerin örgütlü karşı çıkışlarıyla yanıt vermek gerektiği sonucuna vardı. Dreyfus Olayı bu inancını daha da pekiştirdi. Yahudi Fransız subayı Alfred Dreyfus’un asılsız biçimde Alman ajanlığıyla suçlanması üzerine Fransız kamuoyunda patlak veren antisemitizm dalgası Herzl’i Siyonizme yöneltti. Ona göre antisemitizm var olduğu sürece özümsenme olanaksızdı; Yahudilerin çoğunluğu için tek çözüm, kendilerine ait olacak bir ülkeye örgütlü biçimde göç etmekti.
Bir Yahudi devleti kurulmasını tasarlayan ilk kişi Herzl değildi. Gelenekçi Yahudiler öteden beri günlük ibadetlerinde Siyon’a dönüş için de dua ediyorlardı. 1799’da Napoleon eski İsrail topraklarında bir Yahudi devleti kurmayı düşünmüştü. Yahudi İngiliz devlet adamı Benjamin Disraeli, Tancred (1847) adlı Siyonist bir roman yazmıştı. Kari Marx’ın dostu ve çalışma arkadaşı Moses Hess, Rom und Jerusalenı, die letzte Nationalitatsfrage(l862; Roma ve Kudüs, Son Milliyet Sorunu) adlı yapıtında bir Yahudi devleti kurulmasının hem Yahudiler hem de insanlık için zorunlu olduğunu ileri sürmüştü. Rusya ve Doğu Avrupa’daki Yahudiler arasında birçok grup, Filistin’deki tarımsal yerleşim bölgelerine göçmen yerleştirmeye çalışıyordu. Rusya’daki 1881 pogromlarının ardından Leo Pinsker, Batı Avrupalı Yahudilere Filistin’de yerleşim bölgeleri kurulmasına yardım etmeleri için bir çağrı niteliğinde “Auto-Emanzipation” (Kurtuluş) adlı kitapçığı yayımlamıştı.
Herzl’in ilk önemli Siyonist etkinliği, dönemin en varlıklı kişilerinden Baron Maurice de Hirsch’le görüşmek oldu. De Hirsch, Rusya ve Romanya’dan gelen Yahudileri Arjantin ile Kuzey ve Güney Amerika’nın başka bölgelerine yerleştirmek amacıyla Yahudi Yerleşimler Birliği’ni kurmuştu. Görüşmeden çok etkilenen Herzl, Şubat 1896’da Viyana’da ünlü kitapçığı The Jewish State’i (Yahudi Devleti) yayımladı. Bu yapıtta Yahudi sorununun toplumsal ya da dinsel değil, ulusal bir sorun olduğunu ve ancak “dünyanın uygar uluslarının bir araya gelerek tartışıp karara bağlayacağı bir uluslararası siyasal sorun” durumuna getirilerek çözülebileceğini savundu. Herzl’in bazı dostlarının bu düşünceyi çılgınca bulmasına karşın kitapçık Doğu Avrupa’daki Siyonist derneklerce olumlu karşılandı. Haziran 1896’da Herzl, Filistin’e bağımsız bir ülke statüsü tanınması konusunu II. Abdülhamid’le görüşmek umuduyla İstanbul’a giderken Sofya istasyonunda trenini durduran yüzlerce Yahudi tarafından bir önder olarak karşılandı. İstanbul’da 11 gün kaldıysa da padişahın huzuruna çıkamadı.
Herzl bundan sonra programını destekleyen Yahudileri örgütlemek amacıyla Londra’ ya gitti. İngiltere’de Herzl’in siyasal yaklaşımını benimsemeyen bazı Yahudi önderleri onun gelişini hoş karşılamadıysa da East End’deki kitlesel toplantılar büyük coşku uyandırdı. Ama Herzl İngiltere’deki Yahudi önderlerini etkileme çabasının boşuna olduğunu kavrayınca bütün ülkelerdeki Yahudi yığınlarının desteğim kazanmak umuduyla bir Siyonist dünya kongresi düzenlemeye karar verdi. Kongrenin Münih’te toplanmasını tasarladıysa da çoğu özümsenmiş olan Münihli Yahudilerin karşı çıkması üzerine Basel’de karar kıldı. Kongre Ağustos 1897’nin sonunda çoğunluğu Orta ve Doğu Avrupa ile Rusya’dan, bir bölümü de Batı Avrupa ve ABD’den gelen yaklaşık 200 delegenin katılımıyla toplandı. Gelenekçi Yahudilerden ateistlere, işadamlarından öğrencilere kadar her toplumsal katman ve her türlü Yahudi akımı kongrede temsil ediliyordu. Ayrıca Yahudilere yakınlık duyan bazı Hıristiyanlar ve uluslararası basın temsilcileriyle birlikte birkaç yüz gözlemci de kongreyi izledi. Herzl kongredeki konuşmasında Siyonizmin, İsrail topraklarına dönmenin de ötesinde Yahudiliğe dönüş olduğunu vurguladı. Üç gün süren kongrenin sonunda kabul edilen Basel Programı’nda “Siyonizmin Yahudi halkı için İsrail topraklarında açık güvenceleri bulunan bir yurt yaratmayı amaçladığı” açıklandı. Ayrıca Herzl’in başkanlığında Dünya Siyonist Örgütü kuruldu.
Herzl sonraki yedi yıl boyunca Siyonizm davasını geliştirmeye çalıştı. Bu arada geçimini sağlamak için Neue Freie Presse’in edebiyat alanındaki yayın yönetmenliğini de sürdürdü. Almanca olarak Viyana’da yayımlanan haftalık Siyonist gazete Die Welt’i kurdu. Yahudilerin özerklik temelinde yığınsal olarak Filistin’de yerleşmesine izin verilmesini sağlamak için II. Abdülhamid’le görüştüyse de sonuç alamadı. Ardından Sina Yarımadasındaki İngiliz topraklarında bir Yahudi yerleşim bölgesinin kurulmasına olumlu yaklaşan İngiltere’ye başvurdu. Bu tasarı da sonuçsuz kalınca İngilizler, Yahudi devleti için Doğu Afrika’daki Uganda’yı önerdiler. Herzl ile başka bazı Siyonistlerin kabul etmeye hazır olduğu bu öneri, 1903’teki Siyonist kongrede özellikle Rusya’ dan gelen Yahudiler arasında şiddetli bir muhalefetle karşılaştı. Anlaşmazlığa çözüm getiremeyen Herzl, Viyana yakınlarındaki Edlach’ta kalp krizinden öldü. Önce Viya- na’ya gömüldüyse de, mezarı Yahudi devletinin kurulmasından sonra 1949’da vasiyeti üzerine Kudüs’ün batısında bugün Herzl Dağı olarak bilinen tepeye taşındı.
Hemen Yorum Yaz