Kütle Akımı

Kütle Akımı Nedir

Kütle akımı, bitkilerde, organik bileşikle­rin, başka bir deyişle besin maddelerinin soymuk dokudaki (floem) taşınma mekaniz­masına ilişkin varsayım. Bu varsayım genel­likle yapraklarda oluşan fotosentez ürünü organik bileşiklerin bulundukları yerlerden (kaynak bölge) kullanılacakları ya da depo­lanacakları (hedef bölge) yerlere nasıl taşındıklarını açıklar. Kütle akımı varsayımına göre, çözünmüş besinler (özellikle şekerler) enerjiye gerek­sinim gösteren aktif taşınmayla yapraklar­dan kalburlu borulara geçer. Bu akış kalburlu boru elementlerinin hipertonik hale gel­mesine yol açtığı için bu hücrelere geçişme yoluyla sürekli bir su akışı başlar. Bu da kalburlu boru elementlerindeki geçişme ba­sıncını artırarak hücrelerin içindeki sıvının besin maddeleriyle birlikte komşu kalburlu ­boru hücrelerine akmasına neden olur; bu kez de komşu hücreler hipertonik hale geldiği için, sıvı bir sonraki hücrelere iletilir ve olay kalburlu borular boyunca hedef bölgeye kadar yinelenir. Bu noktada besin molekülleri aktif taşınmayla kalburlu borulardan hedef bölge dokularına geçer ve bu hücrelerde yol açtığı hipertoni sonucu su, geçişmeyle soymuk dokudan hedef bölgeye akar. Özetle, bu varsayıma göre besinler başında ve sonunda aktif taşınmanın ger­çekleştiği kalburlu borular boyunca geçişme basıncı yardımıyla yer değiştirerek taşınır. Birçok bilim adamı kütle akımı varsayımı­nın bazı yönlerine karşı çıkarak bu varsayı­mın tümüyle benimsenemeyeceğini öne sür­müşlerdir. Bu bilim adamları özellikle, kalburlu borularda oluşabilecek turgor basıncı­nın (bitki hücrelerinde geçişmenin neden olduğu iç basınç) belirtildiğinden çok daha yüksek olduğu, kaynak bölge ile hedef bölge arasında doğan basınç farklılaşmalarının çok daha kesin olması gerektiği, taşın­ma oranlarının daha yüksek olduğu ve düşük sıcaklık ile yetersiz oksijenin taşınma­yı azalttığı noktaları üzerinde durdular.

Bütün bu karşıt savlar kalburlu boru elementlerindeki maddelerin hareketinin, küt­le akımının ilkelerinden çok hücre sitoplazmalarınca denetlendiği düşüncesini doğurmuştur. Bütün bu tartışmalara karşın bitki­lerde besinlerin taşınmasını açıklayan en geçerli varsayım, günümüzde de kütle akımı varsayımıdır.