Bakışım Nedir

Bakışım, simetri olarak da bilinir, kristalli katılardaki atomların yerleşme düzeninin temel özelliğidir. Her atom düzeninin, yapısın­daki atomlar yer değiştirmemiş gibi gözüke­cek biçimde yön ve doğrultu değiştirebildiği belirli sayıda bakışım öğesi (simetri elema­nı) vardır; bu öğelerden biri dönme, öbürle­ri de ötelenme, yansıma ve evirtimdir. Kristalleşmiş herhangi bir katıdaki bakışım öğeleri, katının biçimini doğrudan belirledi­ği gibi fiziksel özelliklerini de etkiler.

Ötelenmede, kristalin belli bir doğrultuda yer değiştirmesi sonucunda her atom özdeş komşu atomun yerini alacağından, atomlar hareket etmemiş gibi gözükür ve kristalin bakışımı bozulmaz. Dönme, kristali oluştu­ran atomların, kristalin içinden geçen bir bakışım ekseninin çevresinde dönmesidir; kristal, n’nin değeri 1, 2, 3, 4 ya da 6’ya eşit olmak koşuluyla 360İn derecelik (360.°, 180°, 120ı°, 90’° ya da 60°’) bir açıyla döndüğünde, ötelenme bakışımında olduğu gibi kristalin bakışımı bozulmaz. Yansıma­da, kristalin içinden geçen bir bakışım düzleminin (ayna düzlemi) iki yanındaki bölümleri yer değiştirir. Evirtim, kristaldeki atomlardan her birinin konumunu değişti­ren bir bakışım öğesidir; evirtimden sonra, atomların kristal içindeki eski ve yeni yerleri bir evirtim çizgisinin üstünde yer alır. Dönme olayını bir yansıma (dönmeli yansıma) ya da evirtim (dönmeli evirtim) izlediğinde, kristal bakışımını koruyama­yacağından, düzensiz dönme söz konu­sudur.

Kristaller bakışım öğelerine göre sınıflan­dırılabilir; bu sınıflandırma içinde 230 uzay grubu, 32 nokta grubu, 14 Bravais örgüsü ve 6 kristal sistemi tanımlanmıştır. Bir kristalin birim yapılarının kristal örgüsü içindeki yerlerini belirleyen şematik göste­rimler düzenlenebilir ve birim yapının biçi­mine bakarak, kristalin altı kristal sistemin­den hangisine girdiği belirlenebilir. Aynı biçimdeki birim yapıların köşelerinde, yüz­lerinde ya da merkezlerinde, her biri bir atomu ya da atom grubunu temsil eden noktalar bulunabilir. Kristal örgüsünün ek gösterim öğeleri olan bu noktalar, var olan 6 kristal sistemi içinde ayrıca 14 Bravais örgüsü tanımlar; Bravais örgüleri de 32 kristal sınıfına ya da nokta grubuna bölün­müştür. Her nokta grubu, dönme, yansıma, evirtim ve düzensiz dönmelerin olası kombinasyonlanndan birine karşılık düşer; öte­lenme öğelerinin de bu olası kombinasyon­lara katılmasıyla 230 uzay grubu doğar.