Metalurjide Bitirme Ne Demektir

Bitirme Nedir, Metalurjide Bitirmenin Anlamı

Bitirme, metalurjide, malzemelerin yüzey özelliklerini geliştirmek amacıyla uygulanan mekanik ve kimyasal işlemlerin ortak adıdır. Bitirme işlemleri, malzemelerin oksitlenme, yenim, mekanik aşınma ya da biçim bozul­ması gibi etkenlere karşı dayanıklılığını artırmak; yansıtabilirlik, elektriksel iletken­lik ya da yalıtkanlık gibi özel yüzey özellik­lerini geliştirmek ya da onları özel biçimde bezemek amacıyla yapılır.

Bitirme işlemlerinin ilki temizlemedir. Bu işlemle malzemenin üzerindeki kir, yağ, kimyasal madde, talaş, çapak gibi artıklar yok edilir. Kimyasal temizleme yöntemin­de, asit, alkali, emülsiyonlaştırıcı ya da çözücü nitelikte çeşitli kimyasal maddeler­den yararlanılır. Çok eski dönemlerden beri kullanılmakta olan mekanik temizleme yön­temleri ise, yüzeylere küçük metal parçacık­lar püskürtmek ya da malzemeyi odun talaşı, kerpiç parçacıkları ya da cam bilyelerle birlikte tamburlarda çevirme biçimindedir. Öteki temizleme işlemlerinde ise, yalazlamanın yanı sıra ses üstü dalga (ultrasonik) ve elektrik tekniklerinden yararlanılır.

Mekanik bitirme işlemleri iki ana gruba ayrılır. Birincisi, malzemenin yüzeyindeki pürüzleri yok etmeye ve düzgün bir yüzey elde etmeye yönelik parlatma, perdahlama, fırçalama ve fıçılama işlemleridir. En eski yöntemlerden biri olan parlatmada, üstü süngertaşı, kırmızı alüminyum oksit, zımpa­ra gibi ince aşındırıcılarla kaplı çarklar ya da kayışlardan yararlanılır. Perdahlama çoğunlukla, malzemeye güçlü bir parlak­lık kazandırmaya yönelik herhangi bir işlemden sonra uygulanan ikinci bir bitir­me işlemidir. Bu işlemde, parlatmada kullanılanlardan daha ince aşındırıcılardan ve daha esnek çarklardan yararlanılır. Tel ya da metal olmayan fırçalarla yürütülen fırçalama işlemi ise, parlatma ve perdahla­mayla elde edilenden daha mat bezenmiş yüzeyler oluşturmaya yöneliktir. Fıçılama işleminde malzeme, çeşitli bitirici maddeler­le birlikte bir fıçı içinde sürekli olarak döndürülür ya da sallanır. Aşındırıcı ya da parlatıcı fıçılama işlemleri, kuru ya da yaş tekniklerle gerçekleştirilir. Mekanik bitirme işlemlerinin ikinci ana grubu, metallerin yüzey dokularını biçim­lendirmeye yönelik püskürtme, dövme ve kabartma işlemlerinden oluşur. Püskürtme­de, metal parçacıkları, kum ya da başka sert aşındırıcılar çok yüksek hızlarda metal yüzeylerine fırlatılarak, ince çentiklerden olu­şan bir yüzey dokusu elde edilir. Elle ya da mekanik olarak yürütülen dövmeyle de daha kaba çentikli bir yüzey oluşturulur. Kabartma işleminde(*) ise, metal yüzeyler, bezeme amacıyla özel bir modele göre kalıplanmış merdanelerin arasından geçi­rilir.

Kimyasal bitirme işlemleri, kimyasal ya da elektrokimyasal etkiyle malzemenin yüzey katmanının yapısını değiştirmeye yöneliktir. Elektrik akımı kullanmaksızın kimyasal tepkimelere dayalı olarak gerçekleştirilen işlemler, fosfat, kromat ve oksit kaplama­dır. Fosfat kaplama demir, çelik, çinko ve alüminyuma; kromat kaplama çinko, alü­minyum ve magnezyuma; oksit kaplama ise yalnızca çelik, bakır ve bakır alaşımlarına uygulanır. Anotlama işleminde, elektro­liz yoluyla alüminyum ve magnezyum kap­lanır. Bu işlemde, üstü kaplanacak malze­me elektroliz kabının anotuna yerleştirilir ve elektrolit olarak sülfürik asit ya da fosforik asit kullanılır. Metal yüzeylerin, farklı türden metallerle kaplanmasına yönelik olarak uygulanan te­mel bitirme işlemleri, çelik yüzeylerin elek­trik akımı yoluyla nikel, krom, çinko, kalay, kadmiyum, bakır ve pirinçle kaplan­dığı elektrikli kaplama; çeşitli metal yüzeylerin kimyasal yöntemlerle ve amonyaklı çözeltiler kullanılarak nikel, kobalt ya da kalay fosfatlarıyla kaplandığı elektriksiz kaplama; demir ve çelik yüzeylerin sıcak daldırma ya da elektroliz yöntemiyle çinkoyla kaplandığı galvanizleme; çelik sacların kalaylanması (bak. teneke) ve ince çelik şeritlerin kurşun ve kalayla kaplanmasıdır. Porselen emayeleme ise, metal yüzeylerine uygulanan temel organik bitirme işlemidir.