Mehmet Akif Ersoy hikayelerinde klasik manada vezin ve kafiye kayıtlarına bağlı kalarak bir olay ve olguyu ifade etmek şiir olarak tarif edilir. Mehmet Akif edebiyatımızın büyük şairlerindendir. O da bütün Safahat’ı boyunca vezin ve kafiye kayıtlarına bağlı olarak şiir yazmıştır.
Safahattaki şiirleri iki kısma ayırırsak, eserin üçte biri manzum hikayelerden meydana gelir. Akif i meşhur eden hamasi şiirlerin dışında onun şöhreti manzum hikayelerin üzerinde yoğunlaşır. Safahat’ın mesajı ağırlıklı olarak manzum hikayelerde görülür.
Hikaye unsurlarını esas alarak Safahat’ın manzum hikayelerini yorumluyorum. Söyleyeceklerim daha çok Akif’in karakter ve tip oluşturmada bağlı olduğu esaslar ile, hikayelerindeki portresi ve hikayelerinin kısaca tanıtılması ile ilgilidir. Akifin kişileri silik değil, fonksiyonları fiziki ve ruhi portreleri ile canlıdırlar. Temayı taşıyan kişiler dışında fon şahıslardır. Akif, hikayelerini canlı bir toplumsal yapının, fonun ve tonun üzerine inşa eder. Akif, tıpkı bir romancı gibi, bakış açısı, yapı, dramatizasyon , zaman unsurlarına azami itina gösterir. Bütün bunlar tesadüflerle hikayelerde yer almış unsurlar olamaz. Şairimiz manzum hikayelerinde geleneksel hikayenin unsurlarını şuurla takip etmiş ve eserlerine uygulamıştır; çünkü, hikaye onlarsız olmaz. Zola, Sadi ve Aleksandr Duma üçlüsünden edindiği intiba ile Akif, şahıs, vaka mekan, tasvir unsurları ile konuşur ve düşünür. Onlarla düşününce, konu, tema , mesaj netleşir. Akif in manzum hikaye teorisi bunlar üzerine oturur.
Mehmet Akif Ersoy tasvirde ustadır, ressam gibi tasvir eder. Tiyatro gibi sahneler. İmajlarında sıradanlık ve ham hayal yoktur. Zaten hayal ile alışverişi olmadığını söyler. Akif, Henry James gibi tiyatro ve resim sanatının etkisinde modern bir hikayecidir. Otuz beş manzum hikayede vaka, şahıslar, mekan, mesaj , tasvir, yapı, dramatizasyon , muhavereler, monologlar görülmektedir. Bunların dışında kalan, yan veya ikinci dereceden unsurlar da manzum hikayelerde boldur. Çalışmamızda ana unsurları tesbit edip yorumladık. Akif hikaye unsurlarını modern ve usta bir hikayeci gibi eserlerinde kullanır.
Edebiyatımızda Akif’in manzum hikayeleri üzerinde değişik yorumlar olduğunu görmekteyiz. Safahat’ı roman olarak değerlendiren tenkitçilerimiz az değildir. Fakat bu tespit bir çalışma ile ortaya konmamıştır.
Safahat’daki otuz beş manzum hikaye ferdî, ailevî, içtimaî ve dinî olmak üzere dört ayrı bölümde bir araya getirilebilir. Vakalar arasında bir bütünlük kurarak bir roman ortaya konabilir. Akif, birinci Safahat’da ferdî olaylardan hareketle, sokağa, oradan mahalleye ve şehir hayatına merdiven misal tırmanır. Akabinde islam ve Türk dünyasına açılır. Ferdî çizgiden sosyal ufka doğru olaylar ve insanlarla düşünen adam, bir kiriz ve çözülme romanı ortaya koyar. Bu kriz romanının ikinci üçüncü kahramanları ve olayları vardır. Ama birinci sahsı Asım’dır. İdealize edilmiştir. Asım’ın yeni Türkiye için eğitimde karar kılması kriz romanının mesajıdır. Safahat bir kriz romanı olduğu kadar bir eleştirel romandır da , yani kritik romanı. O imparatorluğun çözülme ve yeni bir devlete doğru gittiği geçiş döneminde kişiyi, toplumu ve kurumları eleştirir , bu haliyle Safahat bir devrin eleştirel panoramasıdır.
Akif in manzum hikayelerini roman sanatının unsurları ile yorumlarken kanaatimizi teyit için zorlamaklı yaklaşımlarda bulunmak yanlış olur. Çünkü, Akif bizim yorumlarımızı eserlerindeki unsurlar ile bol bol destekler. Akif düşündüğü için biz öyle yorumladık.
derszamani.net
Hemen Yorum Yaz