Kanatsız Böcekler Hakkında Bilgi
Kanatsız böcekler (Apterygota), küçük, ilkel ve kanatsız türlerden oluşan böcek alt sınıfıdır. Öbür böcekler gibi altı bacaklı olan bu alt sınıf üyeleri Protura, Thysanura, Diplura ve Collembola takımları altında toplanır.
Kanatsız böcekler arasında en kısaları Protura üyeleri (en çok 2 mm), en uzunları ise 50 mm’ye ulaşabilen Diplura üyeleridir. Çoğunun uzunluğuysa 10 mm’yi aşmaz. Renkleri genellikle sarı ya da beyazdır. Protura ve Collembola takımları dışındakilerin bir ya da iki kuyruk uzantısı ya da duyargası (cercus) vardır. Kanatsız böcekler toprakta, yaprak döküntüleri ve öbür çürüyen organik maddeler içinde yaşar. Üstderi katmanları incedir ve hava ile su buharının geçişini engellemez. Yaşamlarını sürdürebilmeleri için vücut örtülerinin nemli kalması zorunludur. Başlıca besinleri mantar, çürümüş bitkiler, algler ve sporlardan oluşur. Ama gümüşçünler leşlerin yanı sıra kâğıt bile yer.
Yaşayan tüm kanatsızböceklerin vücudu öbür böcekler gibi üç bölümden oluşur: Baş, göğüs ve karın. Göğüs bölümü uçları tırnaklı birer çift bacağın yer aldığı üç bölüte ayrılır. Türlerin çoğu vücudun dış katmam aracılığıyla solumasına karşın bazı türlerde soluk delikleriyle başlayıp soluk borularıyla (trake) devam eden solunum sistemi gelişmiştir. Yaykuyrukların karın
bölümündeki eski bacak uzantıları başkalaşıma uğrayarak hayvanın yerinden yay gibi fırlamasına yarayan çatal biçimli sıçrama organına (furca ya da furcula) ve bu yapıyı karın altında gergin biçimde tutan bir çeşit mandala dönüşmüştür. Diplura ve Thysanura üyelerindeki kuyruk uzantısı gene başkalaşıma uğramış bacaklardır. Kanatsız böceklerin başında yer alan duyu alıcıları büyük bir çeşitlilik gösterir. Örneğin Diplura türlerinin başında duyu alıcısı yoktur. Collembola türlerinin başında duyargaların yanı sıra çoğu kez basit gözler de bulunur.
Bazen döllenmesiz üremeye rastlanmasına karşın, kanatsızböcekler kural olarak eşeysel yoldan ürer. Döllenme öbür böceklerde görüldüğü gibi çiftleşerek değil, erkeğin bıraktığı sperma torbasını daha sonra dişinin almasıyla gerçekleşir. Yumurtadan çıkan yavrular erişkinlere benzer ve deri değiştirerek gelişir. Deri değiştirme bazen tüm yaşamları boyunca sürer.
Kanatsızböceklerden bazıları bitki köklerini yiyerek zararlı olabilir. Ama bu hayvanlar bitkisel artıkların ayrışması, humus oluşumu ve toprağın gözeneklenmesi bakımından önemli bir işlev görür. Collembola üyelerinin bir metreküp topraktaki sayısının yaklaşık 100 bin dolayına ulaşabildiği saptanmıştır.
Geleneksel sınıflandırma geçerliliğini günümüzde büyük ölçüde korumaktaysa da, yapılan ayrıntılı araştırmalara dayanarak Protura, Diplura ve Collembola gruplarını böceklerden ayn birer sınıf olarak kabul etme eğilimi ağırlık kazanmaktadır. Apterygota alt sınıfında bırakılan Thysanura grubununsa soyu tükenmiş Monura takımıyla birlikte böceklerin ataları olduğunu gösteren kanıtlar vardır.
Hemen Yorum Yaz