İslam Hukukunda Diyet

İslam Hukukunda Diyet ve Uygulaması

Diyet, İslam hukukunda, kan dökmenin karşılığında ödenen bedeldir. İslam öncesinde Araplar arasında bir can almanın bedeli 10 dişi deveydi. İslamın yayıldığı bölgede deve sayısı 100’e çıkarıldı ve bu kural sonradan Hz. Muhammed tarafından da onaylandı. Yaralamalar için ise ciddilik derecesine göre ayrıntılı kurallar getirilmişti. Bir gözün ya da ayağın diyeti 50 dişi deve, başı ya da karnı yaralamanın karşılığı 33 dişi deve, diş kırmanın ya da kemiği ortaya çıkaracak kadar ete işlemiş bir yaranın bedeli beş deveydi. Develerin yaşı duruma göre değişiyordu. Örneğin kasıtlı adam öldürmenin diyeti olarak bir yaşında 25, iki yaşında 25, üç yaşında 25 ve dört yaşında 25 dişi deve ödemek gerekiyordu.

Taraflardan birinin ya da her ikisinin yetişkin, özgür ve Müslüman birer erkek olmadığı durumlarda koşullar değişiyordu. Reşit olmayanlar çoğu kez diyet ödemekle yükümlü değildi. Kadınlara ise, aynı koşullarda erkeklerin alacağı miktarın yarısı kadar diyet ödeniyordu. Bir köle öldürüldüğünde diyeti, kölenin pazar değerine eşit olmalıydı; yaralandığında ise pazar değerindeki düşüşü karşılamalıydı. Bir Hıristiyan ya da Yahudinin yaşamına karşılık, bir Müslüman için verilenin yansı ya da üçte biri kadar diyet ödenirdi. Ama bir Hıristiyan ya da Yahudi hile yoluyla öldürüldüğünde cinayeti işleyen kişi ölüme mahkûm edilirdi. Kadınlar ve çocuklar diyet ödemezdi.

Kasıtlı ya da kasıtsız adam öldürme durumunda suçlu (suçlu ölmüşse mirasçıları) diyetten bütünüyle sorumluydu. Onun yerine akrabaları da diyeti ödeyebilirdi, ama ödemek zorunda değildi. Suçlu diyeti hemen ve tam olarak ödeyemeyecek durumdaysa, alacaklı tarafın onayıyla süre uzatılabilirdi. Dükkân ya da çiftlik sahipleri, çalışanların iş kazalarında gördüğü zararlardan sorumluydu.

Özellikle deveyle yapılan ödemeleri çoğu kez kabul etmeyen kentlilere gümüş ya da altınla da diyet ödenebilirdi. Çadırlarda yaşayanlar, diyetlerini yerleşmiş kurallara göre deveyle öderlerdi.