İlk Türk Devletlerinde Bilim ve Sanat Anlayışı

Eski Türk Devletlerinde Bilim ve Sanat Hakkında Bilgi Kısaca

BİLİM VE SANAT

■  ilk Türk devletlerinden günümüze ulaşabi­len yazılı kaynaklar oldukça azdır. Bu ne­denle Türklerin bilim alanındaki etkinlikleri konusunda yeterli bilgiye sahip değiliz.

■  Gök bilimi ile ilgilenen Türkler bir yılı 365 gün 5 saatten biraz fazla olarak hesapla­mışlar ve günümüzdeki hesaplamaya son derece yaklaşmayı başarmışlardır. Türkler bu çalışmalar sonucu On İki Hayvanlı Türk Takvimini oluşturmuşlardır. Bu gelişmeler Türklerde astronomi bilimiyle uğraşıldığını gösterir.

■  Türkler bilim adamlarına çok büyük önem vermişlerdir. Kağanlar bu bilim adamlarını daima yanlarında bulundurmuşlardır. “Tayanç” ve “keneşçi” denilen bu danışma­lar kağanların her toplantısına katılmış­lardır. Danışmanların bulunduğu meclise; eski Türklerde “Keneş Meclisi”, Selçuklu­larda “Müşavere Meclisi”, Osmanlılarda ise “Meclis-i Meşveret” ismi verilmiştir.

■  Türk sanatının önemli eserlerinden biri de bozkır hayatının simgesi olan çadırlar (otağ)’dır. Bu çadırlar çok büyük olup Türk aile birliğinin kutsal bir sembolü sayılırdı.

■  Hunlar ve Göktürkler göçebe yaşam tar­zı sürdürdükleri için bu dönemlerde kalıcı mimari eserler verilmemiştir. Yani yerleşik yaşama özgü olan saray, tapınak, kale gibi yapılara rastlanmamıştır.

■  Uygurların yerleşik hayata geçmesiyle bir­likte Türklerde çadır sanatı yerini mimariye bıraktı. Şehircilik ve bayındırlık alanında da bu dönemden itibaren gelişmeler görül­dü. Uygurlarda mimarinin yanı sıra heykel ve resim sanatı da gelişme göstermiştir. Uygurlar kurdukları şehirlere Ordu-balık adını vermişlerdir.

İlk Türk devletlerinde bilim sanat özellikleri, İslamiyetten önceki Türk devletlerinde bilim ve sanat konu anlatımı özet

El Sanatları

■  Demircilik ve maden işlemeciliği, Türkler­de gelişmiştir.

■  Dokumacılık, altın ve diğer madenlerden yapılan süs eşyaları, eyer ve koşum takım­ları, çeşitli savaş aletlerinin yapımı, gelişen başlıca el sanatları olmuştur.

■  Süsleme sanatında daha çok hayvan ve bitki motiflerine yer verilmiştir. Türk sana­tındaki bu tür süslemeye hayvan üslubu denilmiştir.

■  Türk kültürüne ait son yılların en önemli buluşu, 1970 yılında Kazakistan’ın merkezi Almaata yakınlarındaki bir kurgandan çı­karılan Altın Elbiseli Adam hey­kelidir. Bu heykeldeki altın işçiliği Türk maden sanatının en gelişmiş örneğini gösterir. (Esik Kurganı)

Altaylar’da Pazırık Kurganında bulunan halı (MÖ. IV. yüzyıl) dünyanın en eski halisidir. Bu halıda sü­variler ve hayvan figürleri yer almaktadır. Bu bulgu da Türk­lerde dokumacılığın ne kadar geliştiğini gösterir.

Resim

■  Hunlardan kalma eserler üzerinde insan ve hayvan resimlerinin bulunması Türklerin resim sanatıyla ilgilendiklerini gösterir.

■  Göktürkler döneminde Kül Tigin ve Bilge Kağan adına dikilen anıtların duvarlarında onların yaptıkları savaşları anlatan betim­lemelere yer verilmesi Göktürklerin resim sanatıyla ilgilendiklerinin göstergesidir.

■  Türk resim sanatı Uygurlar döneminde ilerlemiştir. Duvar resimlerinde (fresk) ge­nellikle Mani ve Buda dinlerine ait konular işlenmiştir. Uygur şehirlerinin kalıntılarındaki minyatürler, Türk resim sanatının ilk önemli örnekleridir. Uygurlardan kalma bu minyatürler Moğollar aracılığı ile islam dün­yasına girmiştir.

Heykel

■ Türk sanatındaki ilk heykel örnekleri Gök­türkler dönemindeki balbal taşlarıdır. Bu taşlar, ölen kahramanların mezarlarının başına dikilir ve öldürdüğü düşmanları simgelerdi. Uygurlar döneminde heykel sanatı oldukça gelişmiştir. Uygur heykel sanatın­da daha çok hayvan üslubu kullanılmıştır.