Halifelik Nedir, Halifelik Nasıl Belirlenir, Halifelik Özellikleri Nelerdir
Peygamberimiz Hz. Muhammed (S.A.V) efendimiz öldükten sonra ona vekalet edenlere halife denmiştir. Ölümünden sonra yönetimde bulunan dört halifeye de Hülefa-i Raşidin denmiştir.
Peygamberimiz öldükten sonra Müslümanlar arasında bir karışıklık baş gösterdi. Bu karışıklığı peygamberimizin en yakın arkadaşı ve Müslümanlığı ilk kabul eden erkeklerden Hz. Ebubekir önledi ve peygamberimizin temsilcisi olarak halife seçildi. Bir halife olarak tüm Müslümanların dini ve siyasi önderi oldu. İslam hukukçularına göre halife hem dini hem siyasi bir liderdir ve bütün Müslümanların ona tâbi olması gerekir. Halife seçiminin nasıl olacağı konusunda İslam filozofları ve fıkıh uzmanları iki yöntem belirledi. Birinci yöntem halkın seçimiydi. Zaten Hz. Ebubekir de bu şekilde halife olmuştur. İkinci yöntemse halifenin kendisinden sonra gelecek kişiyi atamasıydı. Hz. Ebubekir bu yöntemi kısmi şekilde uyguladı. Ölmeden önce halife olması gereken kişinin Hz. Ömer olması gerektiğini halka “önerdi.” Atanmış bir halifenin görevden alınması gibi problemler de hukukçular tarafından tartışma konusu oldu. bir Müslüman’ın halife olabilmesi için Kur’an ahlakına sahip olması, ibadetlerini eksiksiz yerine getirmesi, araştıran bir alim olması ve sağlıklı biri olması gerekir.
Yıllar geçtikçe Müslüman coğrafya genişledi, nüfus arttı. Bu yüzden halifelerin seçimle başa gelmesi imkansız hale geldi. Bunun üzerine alimler halifeyi seçecek kişilerin suç işlememiş, adil, ibadetlerini tam yerine getiren bir alim kurul tarafından seçilmesini uygun gördü. Kurulda kadın üyeler de temsil edilmiştir.
Halife, yürütme gücünün başıdır. Bazı durumlarda yetkilerini yasamayla paylaşır ve onlardan görüş alır. Bu kurul din alimlerinden oluşur ve akd kurulu adını taşır.
Yargısal denetleme yetkisine sahip olan kurulun halifeyi veto etme yetkisi bulunur. Günümüzde anayasa mahkemesi görevini yürüten kurul, devlet bütçesini denetler, ancak halifenin kurulu feshetme gibi bir yetkisi yoktur. Halife tek başına iktidar olmasına rağmen onu denetleyecek bir organ hep varlığını sürdürmüştür. Ancak ileride bu da bir sorun yaratmaya başlamıştır. Muaviye ve Hz. Ali arasındaki halifelik mücadelesini savaş yoluyla Muaviye kazanmış, öldükten sonra yerine oğlu Yezid’i halife tayin ederek halifeliği demokratik yollardan seçilen ve yargısal denetime tabi olan bir “kurum”dan saltanatlığa dönüştürmüştür.
Halifelik, Emevi Devleti tarafından devam ettirilmiş, Emeviler yıkılınca Abbasiler’e geçmiştir. Daha sonra Memluk Devleti ve nihayet 1517’de Memluk Devleti’ni yıkan Osmanlı Devleti’ne geçmiştir. Halifelik 1923 yılına kadar Osmanlı Sultanları’nın elinde kalmıştır. 1923’de saltanatın kaldırılmasının ardından cumhuriyet rejimine geçişle halifelik asırlar sonra ilk kez bir cumhuriyet idaresi altındaki hükümet tarafından kontrol edilir hale gelmiştir. 1924 yılına geldiğimizde siyasi ihtilaflar nedeniyle halifeliğin kaldırılması kararlaştırılmıştır. 1924 yılında meclise sunulan halifeliğin ilgasına ilişkin kanun, çoğunluğun oyuyla kabul edilmiştir. Halifelik ve cumhuriyet rejiminin bağdaşmadığı gerekçesiyle saltanattan sonra halifelik de kaldırılmıştır.
Hemen Yorum Yaz