Ezel Ne Demek

Ezel (Arapçada “öncesiz”), İslam inancın­da, Tanrı’nın öncesizliğini, zaman içinde bir başlangıcı bulunmamasını belirten niteliktir. Ezel kavramı, Tanrı’nın varlığı konusun­daki bilgiye ulaşma açısından olduğu kadar, Tanrı ile evren ve yaratıklar arasındaki ilişkinin belirlenmesi, varlığın Tanrı karşı­sındaki yerinin kavranması açısından da önem taşır.

Kelam bilginlerine göre, var olan nesneler zamanla bağıntıları açısından üç bölüme ayrılır:

1) Hem geçmiş, hem gelecek yönün­de sonsuz (ezeli ve ebedi) olan varlık (bu nitelik yalnızca Tanrı’da vardır),

2) Sonra­dan yaratılan ve bir sonu olan (ne ezeli, ne de ebedi) varlık (bütün evren böyledir),

3) Sonradan yaratılmış olmakla birlikte sonu olmayan (ezeli olmayan, ama ebedi olan) varlık (örn. öbür dünya, ahiret).

Kelamcılara göre bu üç bölümün dışında bir varlık düşünülemez. İslam filozofları, her iki yönde sonsuz olan ve her iki yönde de sonsuz olmayan varlık kavramını kabul ederler; aynca bir varlık kavramı daha ortaya atarlar. İbn Rüşd, bu üçüncü tür varlığı “ara varlık” olarak adlandırır. Ona göre bir şeyden olmayan, kendinden önce zaman bulunmayan, varlığı maddi bir nedene değil ama etken bir nedene bağlı olan evren, bu tür bir varlıktır. Evren hem ezeli ve ebedi varlığa, hem de sonradan olan (hadis) sonlu varlığa benzer nitelikler taşır. Bu nedenle evreni bazıları ezeli ve edebi, bazıları da sonradan yaratıl­mış sonlu bir varlık saymışlardır. Oysa evren gerçek anlamda ne salt ezeli, ne de salt sonlu bir varlıktır. Mutasavvıfların bir bölümü kelam bilginle­rinin görüşünü benimsemezler; buna karşılık Muhyiddin Arabi’nin etkisinde kalanlar fel­sefecilerin görüşüne yaklaşırlar. Ama onla­rın tanımında önemli bir farklılık vardır. Buna göre evren, hiçbir zaman yokken sonradan yaratılmış bir varlık değil. Tanrı bilgisindeki sabit gerçeklikler (ayan-ı sabi­te) ya da tecelli ederek dış dünyada varlık kazanmalarına neden olan Tanrı adları açısından ezeli ve ebedi bir varlıktır. Buna karşılık, dış dünyada ortaya çıkışı açısından, sonradan olan bir varlıktır. Ama bu sonra- lık, Tanrı ile evren arasında bir zaman aralığı olduğunu değil, yalnızca nedenin sonuca olan mantıksal önceliğini dile getirir.

Ezel ne demek sorusunun yanıtını aradık ve İslami çerçevede ezelin tanımını aktardık.