Bitki Tohumlarının Yayılma Yolları

Bitki Tohumlarının Yayılma Yolları Nelerdir Kısaca

Bitki tohumlarının yayılma yolları, bitkilerin yaşamış oldukları ortamın iklimsel dengelerine ve doğal yeryüzü yapısına göre farklılık gösterebilir. Bitki tohumlarının yayılmasının iki ana hattı vardır. Birincisi bitki tohumlarının diğer hayvanları taşıyıcı unsur olarak kullanması yöntemi ile yayılmalarıdır. Hayvanların bedenine yapışarak kendilerini taşıttıkları gibi bazı tohumlar hayvanlar tarafından çiçekleri ile birlikte yenildikten sonra sindirim sistemlerinde erimeyip dışkılama yöntemi ile yayılmalarıdır. Diğeride iklimsel olarak rüzgar ve yağmurlar yolu ile dağılmalarıdır. Bitki tohumları zaman zaman hiç döllenmeden toprağa düşmeleri ile yerin altına gömülüp filizlenebildikleri gibi diğer cins tohum ile döllenmek zorunda olanları da mevcuttur. Tohumlar yapı itibari ile en zor şartlara uygun yaratılmışlardır. Uzun süre doğada tohumun içindeki çekirdek bozulmadan durabilir.

Bitki tohumlarının yayılmasına Fen Bilimlerinde Koroloji denir. Dünyaca ünlü bilim adamı Ernest Haeckel Korolojiyi şöyle ifade eder; “Belirli fauna ve flora alanlarındaki sistematik birimlerin coğrafi dağılışları,kökenleri ve bunların değişmelerinin araştırılmasıdır.” Bitkiler fizyolojilerine uygun yaşam alanı bulduklarında yayılırlar ve bu alanlara bitki tohumlarının gen merkezi denir. Örneğin; sığırkıyruğu otunun gen merkezi Orta Anadolu bölgesidir. Doğada bitki tohumları taksonomik ve Diaspor diye iki biçimde yayılarak ürerler. Taksonomik yayılma şekline nadir rastlanır. Diaspor yani bitki tohumlarının göçü yeni yaşam alanları bulmaları ise en sık rastlanılan şeklidir. Diasporlar, yer değiştirme yeteneğinde olup genellikle üreme organlarıdır. Örneğin spor, tohum veya meyve gibi bir çok biçimlerde diasporlar vejetatif kökenli özel organlar olabileceği gibi bitkinin değişikliğe maruz kalmış kısımları, bitkinin tümü hatta bitki grupları da olabilirler.

Bitki tohumları genellikle aynı bitki değişik tipte diaspor oluşturabilir. Bu nedenle kuzey yarım kürenin orta bölgelerinde ormanların büyük bir kısmı örneğin; meşe ve köknar normal olarak tohum üretirler, fakat bunlar dip sürgünü, çelik veya diğer aktif olan vejetatif kısımlarla da üreyebilirler. Örnek olarak su kamışı dünyanın büyük bir kısmında bulunur. Su kamışı bu yayılmayı tüylü meyvesi ile rüzgarlar sayesinde ve az çok yüzebilen rizomlarla, su ile de yapabilmelerine borçludurlar. Bazı bitkiler çok fazla yayılma imkanları bulunmasına rağmen, bazılarının ise yayılma imkanları çok kısıtlıdır. Bitki türlerinin coğrafi alanlara yayılış biçimleri takım, familya, cins, ve türlere göre farklı olabilir. Yayılma ve çoğalma fırsatları en fazla olan bakteriler, mantarlar ve algler gibi talli bitkilerdir. Buna karşılık Çiçekli bitkiler yayılma ve çoğalma olanakları azdır.

Bazı bitkilerin tohumları yoktur. Tohuma sahip ve bu yolla yayılıp döllenen bitkilerin yayılma yolları aktif ve pasif olmak üzere iki şekildedir;

Otokori aktif yayılma, bitkiden oluşan tohumun yine aynı bitkinin kendi imkanları sayesinde yere düşüp etrafa yayılmasıyla gerçekleşmektedir. Allokori pasif yayılma, tohumların taşıyıcılar aracılığıyla başka yerlere taşınmasıyla gerçekleşir.

Bazı bitkiler tohumlarında cinsiyet ayrımı yapmadan, tek bir cinsin belirli yollarla yayılması ve çoğalması ile yaşamlarını sürdürürler. Bu gerçekleştirilen çoğalmaya eşeysiz üreme denir. Bu şekildeki bir üremeden sonra ortaya çıkan yeni nesil kendisini oluşturan neslin tıpkısı olur. Bitkilerdeki en sık görülen eşeysiz üreme biçimleri tomurcuklanma ve parçalara ayrılmaları iledir. Bazı özel enzimleri sayesinde yapılan bu üreme biçimi pek çok bitkide rastlanmaktadır. Mesela; çimenler ve çilekler sürgün diye adlandırılan yatay uzantıları sayesinde çoğalırlar. Patates ise toprağın altında yetişen bir bitki olarak, bu kısımlarda açılan yeni özel yerlerden tomurcuklar vererek çoğalmayı sağlamaktadır. Bazı tür bitkilerde ise yapraklarından bir bölümünün toprağa düşmesi, yeni bir bitkinin oluşması için tohumlanmayı sağlamaktadır. Mesela Bryophyllum daigremontianum adlı bitkinin üremesi yapraklarının ucunda gelişen tomurcuklar aracılığıyla olur. Bu tomurcuklar yere düşer düşmez yeni bitki oluşur ve büyümeye başlarlar bu sayede çoğalmalarını gerçekleşir.

Bitki tohumlarının yayılma süreçleri gelişim güçlenme sürecinden geçmektedir. Bitkinin köklerindeki hücreler yaprakların nasıl fotosentez yapacağını bilirler ve yapraklarında ki hücreler köklerin topraktan suyu nasıl çekeceğinin de farkındadırlar. Sonuç olarak bitkiden ayrılan her parçada, bitkinin tamamını oluşturabilecek şekilde bir şifre sistemine ve düzenlenmeye sahiptir. Bitkinin tüm özellikleri yani genetik olarak bitkiyle ilgili tüm bilgiler, bitkiden düşen bu küçük parçanın her hücresinde de noksansız tamamı bulunmaktadır. Bu sistemle üreyen bitkilerin her parçasında aynı genetik bilginin olması hayati önem taşır. Yoksa tohum üreyemez ve yeni bir bitki meydana getiremez. Begonya gibi bazı bitkilerde de kopan yapraklar ıslak bir kuma düştüğü zaman, bir süre sonra küçük yaprakçıkların meydana geldiği görülmektedir. Bu yaprakçıklar bir süre sonra ana bitkinin aynısı olan yeni bitkinin temelleridir. Çilekler ve patatesler diğer bitkilerde olduğu gibi tohum ya da polen aracılığıyla çoğalmazlar. Bu gibi bitkiler toprağın üstünde yada altında kök filizleri meydana getirerek, eşeysiz olarak ürerler. Bitkilerin de, diğer canlılardaki gibi, tüm yapısal özellikleri hücrelerindeki DNA larda bulunuyor. Her bir bitkinin nasıl üreyeceği, besinini nasıl oluşturacağı, rengi, kokusu, tadı, içindeki şekerin miktarı, üreme biçimi ve daha bunun gibi birçok yaşamsal bilgi o bitkinin bütün hücrelerinde saklıdır. Bu yapı kesinlikle bize Cenabı Allah’ın ne kadar kudret sahibi olduğunun ve ne kadar mükemmel bir yaratıcı olduğunun  göstergesidir.

Bitki tohumları yıllar boyunca türeyerek günümüze kadar gelmişlerdir. Bitki tohumlarının sonsuz faaliyelerinden hiçbir zaman haberdar olmamışızdır. Toprağı, havayı, suyu ve diğer canlıları aracı olarak kullanarak çevreye yayılmakta ve üremelerini sağlamaktadırlar. Cansız sandığımız bu bitkiler mevcut bir akıl sistemi içeren metobolizmaya sahip olmadıkları halde kompleks bir laboratuvarın yapabileceği hatta belki onların dahi başaramayacağı ve başaramadığı bir çok yaşamsal işlemleri her gün gerçekleştirmektedirler.

Bitki Tohumlarının Yayılma Yolları Hakkında Sorularınızı Aşağıdan Hemen Yazabilirsiniz.

11 yorum

Hemen Yorum Yaz

Adını veya rumuzunu yazabilirsin.