Azot Döngüsü (Çevrimi) Nedir

Azot Döngüsü Nedir, Azot Çevrimi Nedir

Azot çevrimi, azot dolaşımı olarak da bilinir, azotun değişik biçimlere dönüşerek doğada sürekli dolaşımını sağlayan süreçtir. Proteinlerin ve nükleik asitlerin yapısında yer alan azot, yeryüzündeki yaşamın sürme­si için gerekli temel öğelerden biridir. Ancak, atmosferin yaklaşık yüzde 80’ini oluşturan azot gazını bu biçimiyle canlıların çoğu kullanamayacağı için, bu zengin kaynaktan tüm canlılar yararlanamaz. Azotu bir dizi dönüşümden geçirerek önce bitkile­rin kullanabileceği duruma getiren, sonra bitkiler aracılığıyla tüm hayvansal yaşamın sürmesini- sağlayan mikroorganizmalardır. Bu dönüşümler dizisi, her zaman aynı sırayı izlemese bile, azot bağlanması, azot özümsenmesi, amonyaklaşma, nitratlaşma ve nit­rat yıkımı (ya da nitrat bozunması) evreleri­ni içerir.

Azot gazının inorganik azot bileşiklerine çevrildiği azot bağlanması sürecinin yüz­de 90’ını azot bağlayıcı bakteriler ve mavi- yeşil algler gerçekleştirir. Serbest azotun çok daha az bir bölümü de, şimşek, morötesi ışıma ve elektrikli araçların etkisi gibi fiziksel yollardan bağlanır; ayrıca Haber-Bosch yöntemi ile amonyağa dönüşür.

Azotun bağlanmasıyla oluşan nitratlar ve amonyak, alglerin ve daha üstün yapılı bitkilerin özel doku birimlerinde özümse- nir; bu algleri ve bitkileri yiyen hayvanlar da bu kaynaklardan aldıkları azot bileşikle­rini kendi doku bileşiklerine dönüştürürler.

Amonyaklaşma sürecinde, bütün canlıların kalıntı ve atıkları, mikroorganizmalarca parçalanarak amonyağa dönüştürülür. Ha­vasız ya da oksijensiz koşullarda gerçekle­şen amonyaklaşma sürecinde kokuşmuş çü­rüme ürünleri ortaya çıksa bile, zamanla bu ürünler de amonyağa dönüşür. Amonyak da, toprağın koşullarına bağlı olarak, ya topraktan ayrılır ya da başka azot bileşikle­rine dönüşür.

Nitratlayıcı bakterilerce gerçekleştirilen nitratlaşma süreci sonunda, topraktaki amonyak, bitkilerin özümseyebilecekleri nitrat bileşiklerine dönüşür.

Özellikle suya doymuş havasız topraklarda etkin olan nitrat bozucu bakteriler de metabolizma süreçlerinde nitratları kullanır ve bu bakterilerin etkisiyle topraktaki nit­ratlardan açığa çıkan serbest azot yeniden atmosfere karışır.