Aşındırma Nedir Aşındırma Şekilleri Nasıl Oluşur

Aşındırma nedir ne demek, aşındırma şekilleri nasıl meydana gelir coğrafya

Aşındırma (Aşınma) (Coğrafya)

Başta toprak ve kayaç döküntüleri ol­mak üzere çeşitli yüzey maddelerinin yer kabuğundan ayrılarak doğal etkenlerle baş­ka bölgelere taşınmasıdır. Kayaçların bu­lundukları yerde ufalanması ile aşınma olayını ayıran tek fark, aşınma artığı mad­delerin taşınmasıdır. Aşınma terimi genel anlamıyla rüzgâr, akarsu, deniz ve buzul aşındırması gibi olayları kapsar. Bu geniş tanım daha doğru bir adlandırmayla süpürülme ya da dağılma olarak anılır ve küt­le hareketi süreçlerini de içerir.

Birbirini tamamlayan aşınma ve çökel­me ya da tortullaşma olayları rüzgârın, ha­reket halindeki suyun ve buzulların neden olduğu ve yeryüzü biçimlerinin değişerek yeni biçimler ortaya çıkması şeklinde ge­lişir. Aşınma çoğu kez kayacın dağılması ya da ufalanması sonucunda değişime uğ­ramasından sonra ortaya çıkar. Ufalanma artığı kaya parçaları doğal etkenlerle bulun­dukları yerden ayrılacak ve uzaklara taşı­nacaktır. Ama aşınmasından önce ufalan­manın olması mecburi değildir.

SUYUN ETKİSİ

Aşınmaya yol açan en önemli doğal et­ken, hareket halindeki sudur. Kıyı aşınması olarak adlandırılan deniz kıyılarının kemi­rilmesi, temel olarak deniz dalgalarının et­kisi ile gerçekleştiği gibi, denizlerin rüz­gâr ve don gibi atmosfer etkilerinin daha sonra gelgit süpürmelerinin sonucu dağıl­masıyla da ortaya çıkabilir. Deniz dalgası aşındırması temel olarak su basıncının, kı­yılara vuran dalgaların çarpma etkisinin kum ve çakılların aşındırıcı etkilerinin so­nucudur. Dalga hareketleri ile ileri geri sü­rüklenen parçalar ana kayacı aşındırdık­ları gibi, çakılların yıpranarak kuma dönüş­mesine neden olur.

Akarsularda ve haliçlerde sığ dipler ha­reket halindeki suyun etkisi ile aşınır ve bu aşınma özellikle suların kabarma döne­minde artar. Bu süpürme hareketi, akar­su içindeki tortulları sürükleyerek taşır. Bu, sürüklenen tortullarda ya birbirlerine sürtünerek ya da akarsu dibinde ve kıyılarda yeni aşınmalara yol açar ve topladığı ye­ni tortulları da akarsuyun su hacmi ve hı­zı elverdiği sürece beraberinde sürükler. Akarsuyun hızının yavaşladığı yerlerde bu tortullar çökelmeye başlar, böylece birikin­ti yelpazeleri, taşkın ovaları, kıyı dilleri ve akarsu deltaları gibi yeryüzü biçimleri or­taya çıkar.

Buzul aşındırması ise ya buzların yüzey oluşumları üzerinde sürüklenerek buraları, törpülemesi ya da hareket halindeki buzul­ların dipteki kaya bloklarını koparması biçiminde ortaya çıkar. Aşınma artıkları bu­zul tarafından çökel halinde toplanarak ya da buzul eriyene kadar sürüklenerek taşınır.

Kimi kurak bölgelerde ya da çöllerde kumları süpüren rüzgârın kayaçlar üzerin­de aşındırıcı bir etkisi vardır. Kumulların yüzeyi de rüzgârlarla sürüklenen kumla­rın etkisi ile aşınarak biçim değiştirir. Rüz­gâr aşındırmasının ürünü olan maddeler, rüzgârın hızı parçacıkları taşıyamayacak durumlara gelene kadar ya da parçacık­lar herhangi bir yüzey oluşumuna çarpa­na ya da yapışana kadar taşınır.

2 yorum

Hemen Yorum Yaz

Adını veya rumuzunu yazabilirsin.