Anadolu Eyaleti Hakkında Bilgi

Osmanlı Anadolu Eyaleti Hakkında Bilgi

Anadolu Eyaleti, Osmanlı Devleti’nin en eski eyaletlerinden. I. Murad (Hüdavendigâr), oğullarından Bayezid’i Ankara, Yakub’u da Karesi (Balıkesir) beylerbeyi ya­parak ilk yönetsel birimleri kurmuştu. Fet­ret Devri’nden (1402-13) sonra II. Murad Teke (Antalya) yöresine kadar uzayan ge­niş bir bölgeyi 1427’de, Anadolu Beylerbeyi yaptığı Hamza Paşa’nın yönetimine bıraktı.

1451’e değin eyaletin merkezi Ankara’ydı. II. Mehmed’in (Fatih) 1470’teki yönetsel düzenlemeleri sırasında Kütahya, Anadolu Eyaleti’nin; Konya da Karaman Eyaleti’nin merkezi oldu. Anadolu Eyaleti, I. Süley­man (Kanuni) döneminde Saruhan (Mani­sa), Aydın, Hüdavendigâr (Bursa), Kasta­monu, Bolu, Menteşe-ili (Muğla), Engürü (Ankara), Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar), Teke-ili (Antalya), Kangın (Çankırı), Hâmidili (Isparta), Sultanönü (Eskişehir), Karesi adlarındaki 13 sancağı kapsıyordu. Böylece, Cezair-i Bahr-i Sefid (Akdeniz Adaları) sancağına bırakılan bazı kıyı ve limanlar dışında, Sinop-Antalya çizgisinin batısındaki bölge, Bizanslılar zamanındaki Anatolikon thema’sından daha da geniş olarak Anadolu Eyaleti’ni oluşturmaktaydı. Tımar sisteminin klasik biçimiyle yürür­lükte olduğu dönemde Anadolu Eyaleti, seferlerde 17 bin cebelu çıkarmakla yüküm­lüydü. Eyalet Türkmenlerinden de yaya, müsellem, azap olarak 20 bin dolayında gönüllü toplanabilmekteydi. Anadolu bey­lerbeyi vezir rütbesindeydi ve 16. yüzyıl başlarına değin de Osmanlı ordusunun sağ cenah komutanıydı; Osmanlı şehzadeleri bu eyalet sancaklarında, özellikle Saruhan’ da sancakbeyi olarak deneyim kazanırlardı. Batıda ve doğuda çok geniş toprakların alınması, daha sonra da Celali Ayaklanmaları’ nın yol açtığı yıkım sonucu Anadolu Eyaleti önemini yitirdi. 19. yüzyıldaki yeni yönetsel ve askeri düzenlemelerde de oldukça deği­şikliğe uğradı. 1836’da Hüdavendigâr, An­kara ve Aydın müşirliklerine bölündü. 1840’ta bu müşirlikler ayrı birer eyalete dönüştürüldü. 1864 Vilayet Nizamnamesi’ ne dayanılarak 1867’de yapılan düzenleme­lerde Anadolu Eyaleti kaldırıldı ve Hüda­vendigâr (Bursa), Aydın, Ankara, Kasta­monu vilayetleri kuruldu.