Kurşun Bileşikleri

Kurşunun Bileşikleri ve Özellikleri Hakkında Bilgi

Kurşun Bileşikleri : Kurşun, bileşiklerinde +2 ve +4 değerliklidir. Kurşun (II) oksit (PbO), kurşun (IV) oksit (Pb0₂) ve sülüğen (Pb₃0₄) gibi kurşun oksitleri en önemli kurşun bi­leşikleridir. Kurşun (II) oksit doğada litarj (mürdesenk) ve masiko mineralleri halinde bulunur. Tetragonal kristal yapıda kristalle­şen ve kırmızı ya da kırmızımsı san renkli olan litarj, kurşun (II) oksitin 488°C’nin altında kararlı olan biçimidir. Masiko ise ortorombik kristal yapıdadır, san renklidir ve aynı oksitin 488°C’nin üstünde kararlı olan biçimidir. Her iki biçim de suda çözün­mez; asitlerde çözündüğünde ise Pb⁺² iyonu içeren tuzlan ve bazlarda çözündüğünde de P.bi² iyonu içeren plumbatları oluşturur.

Litarj, kurşunun havayla yükseltgenmesi sonucunda oluşur ve benzine vuruntuyu önlemek amacıyla katılan organik tetraetil kurşun [Pb(C2H₅)₄] dışında ticari açıdan en önemli kurşun bileşiğidir. Doğrudan ya da öbür kurşun bileşiklerinin elde edilmesinde başlangıç maddesi olarak büyük miktarlarda kullanılır, kurşun-asit pillerinin levhalarının yapımında çok miktarda tüketilir. Üstün nite­likli cam eşyada yüzde 30 oranında bulunan litarj camın kırılma indisini arttırır, malzeme­ye parlaklık, dayanıklılık ve sesi yankı­landırma özelliği kazandırır. Litarj ayrıca kurutucu olarak verniklerde ve benzindeki çok kokulu tiyollerin (kükürtlü organik bileşikler) giderilmesinde de kullanılır. Do­ğada kahverengi siyah arası renkli platnerit minerali biçiminde bulunan kurşun (IV) ok­sit, sanayide sülüğenin klorla indirgenme- siyle hazırlanır, ısıtıldığında bozunarak ok­sijen açığa çıkarır ve daha düşük değerlikli kurşun oksitleri verir. Kurşun (IV) oksit boyar maddelerin ve kibritlerde kullanılan kimyasal maddelerin üretiminde yükseltgeyici olarak, aynca çok kükürtlü kauçukların iyileştirilmesinde kullanılır. Sülüğen, kü­kürt (II) oksitin daha da yükseltgenmesiyle elde edilir; turuncu-kırmızı renkli bir pig­ment olan bu oksitten, yenime karşı daya­nıklılığı artırmak amacıyla demire ve çeliğe sürülen astar boyalarında yararlanılır. Ayrıca demir (III) oksitle tepkimeye girmesi sonucunda, mıknatıs yapımında kullanılan ferriti oluşturur.

Sanayi açısından önemli bir başka kurşun bileşiği de litarj ın derişik asetik asitin içinde çözünmesiyle elde edilen ve suda çözünebilen kurşun asetat [Pb(C₂H₃0₂)₂] tuzudur. Bu tuzun kurşun şekeri olarak da bilinen üç sulu bileşiği [Pb(C₂H₃0₂)₂.3H₂0] dokumaların boyanmasında mordan ve bazı boya­larda kurutucu olarak kullanılır. Ayrıca bu tuzdan, başka kurşun bileşiklerinin üreti­minde ve altın siyanürleme tesislerinde çözünen sülfürleri çöktürmede yararla­nılır.

Bazik kurşun karbonat, bazik kurşun sül­fat ve bazik kurşun silikat gibi öbür çeşitli kurşun tuzları ise eskiden beyaz dış cephe boyalan olarak yaygın biçimde kullanılmış­tır. Ama bu beyaz kurşun pigmentler insan sağlığına zarar verdiğinden ve zehirli olduklarından 20. yüzyılın ortalarından beri çok az kullanılmaktadır. Kurşun arsenatın bö­cek ilaçlarında kullanılmasından da aynı nedenle vazgeçilmiştir. Türkiye’de kurşun çıkarılan yatakların he­men hepsi çinko, bakır ve pirit içerdiğin­den, kurşun üretimi genellikle bu metallerin üretimiyle birlikte gerçekleştirilir. Ama po­tansiyel rezervleri 215.220 ton olan Kütahya-Geriniktepe ve 300.000 ton olan Kütahya-Eğrigöz yataklarından yalnız kurşun çı­kartılır. Kamu kesimine ait en önemli işletme Etibank’a ait olan Keban Simli Kurşun İşletmesi’dir. Bu işletme yılda 2.000-2.100 ton kurşun ve 1.700-1.850 ton derişik kurşun cevheri üretmektedir. İşlet­mede kurşunun yanı sıra çinko ve gümüş üretimi de yapılmaktadır. Türkiye’nin 1970’lere değin yıllık ortalama 30.000 ton olan kurşun üretimi, bu yıllardan sonra giderek düşmüştür. 1975’te 91.570 ton, 1980’de 125.593 ton, 1981’de 171.107 ton kurşunlu çinko tüvenan üretilmiş ve bundan 1975’te 5.993 ton, 1981’de 1.331 ton kurşun konsantresi elde edilmiştir. Anra üretim 1983 sonrasında yeniden yükselmiş ve kur­şunlu çinko tüvanan üretimi 1989’da 345.051 tona ulaşmıştır.

Kurşun Bileşikleri Hakkında Sorularınızı Aşağıdan Yazabilirsiniz.