Karahanlı Türkçesi Dil Özellikleri
Karahanlıca, karahanlı türkçesî. hakaniye türkcesİ olarak da bilinir, Orta Asya Türk yazı dilinin başlangıç evresini oluşturan Türk lehçelerinden biri.
Orta Asya Türk yazı dili, üç döneme ayrılır: Karahanlıca, Harezm Altınordu Türkçesi ve Çağatayca. İslamın da etkisinde gelişen Karahanlıca 11-12. yüzyıllar arasında Kaşgar ile Doğu ve Batı Türkistan’da yayılmış, Karahanlı Devleti’nin de resmî dili olmuştur. Karahanlıcanın özelliklerini gösteren başlıca yapıtlar, Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t-Türk, Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig ve Edip Ahmed Yükneki’nin Atabetül-Hakayık adlı yapıtıyla Ashabü’l-Kehf Ur.
Günümüze ulaşan Karahanlıca metinler, Uygur ve Arap harfleriyle yazılmıştır. Bu dilde a,ı,o,u,â,e,i,ö,ü ünlüleri kullanılmış, dişsil d ünsüzü “zel” harfiyle, w ünsüzü üzerinde üç nokta bulunan “fe” harfiyle gösterilmiştir. Karahanlıcada dudaksıl ünsüzlerin yanındaki ünlüler yuvarlaklaşır (örn. kapıglkapug “kapı”, erdemliglerdemlüg “erdemli”), yuvarlak ünlülerden bazıları ise düzleşir (örn. sünüş/süniş “savaş”, umunçlumtnç “umut”). Bazı sözcüklerin hem kalın, hem de ince ünlülere yer veren biçimleri (biçek, bıçak biçmek, bıçmak) vardır.
Karahanlıcada Eski Türkçedeki b, k, / gibi ünsüzler korunmuştur; örneğin barmak (“varmak”), köz (“göz”), tag (“dağ”). Karahanlıcada ayrıca b/w değişmesi (ab/aw “av”, yalbarmaklyalwarmak “yalvarmak”), d/dişsil d değişmesi (adıg/adıg “ayı”, bedük/bedük “büyük”) görülür. Önseste y türemesi vardır (ıgaçlyığaç “ağaç”). Eski Türkçede ny sesi Uygurca döneminde y ve n olarak ikiye ayrılmış, Karahanlıcada y yaygınlaşmıştır (örn, çı- gany/çıgay “yoksul”, korıylkoy “koyun”). Sözcüklerin ve eklerin sonundaki, yapım eklerinin başındaki ince ve kaim g’ler genellikle korunmuştur: Tetig (“akıllı”), kurug (“kuru”), biliglig (“bilgili”), silig (“temiz”) gibi. Sayı belirten sözcüklerdeki ünsüzler ise ikizleşir; örneğin ikki (“iki”), ottuz (“otuz”), ellig (“elli”).
çok güzel ve faydalı bir paylaşım.