Jandarma Tarihçesi

Jandarma’nın Tarihçesi, Jandarma Komutanlığı Tarihi Hakkında Bilgi

Jandarma (Fransızca gens d’armes’dan gendarme: “silahlı kişiler”), ülke içinde genel güvenliği, asayişi ve kamu düzenini korumakla görevli askeri kolluk. İlk kez Fransa kralı VII. Charles’m 1439’da askeri birlik olarak kurduğu jandarma, bugünkü işlev ve yapısını 19. yüzyılda kazandı. 1854’te çıkarılan bir kararnameyle idari örgüte bağlanan jandarma birlikleri sonraki dönemlerde hem adli, hem de idari kolluk görevini yerine getirmeye başladı. Alman­ya’da jandarma örgütü 19. yüzyılın sonların­da kırsal kesimde kolluk görevi yapmak üzere kuruldu.

Türkiye’de jandarma örgütünün temelini Tanzimat Fermanı’nın (1839) getirdiği dü­zenlemeler çerçevesinde kurulan zaptiye örgütü oluşturur. 1839-46 arasında, genel düzenin ve güvenliğin korunması, yasaların uygulanması amacıyla her eyalette umur-ı zaptiye adıyla zaptiye örgütleri kuruldu. Bu örgütler 16 Şubat 1846’da, Seraskerlik bünyesinde Zaptiye Müşiriyeti’ne bağlandı. 14 Haziran 1869’da yayımlanan Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi’yle, her vilayette pi­yade ve süvari birliklerinden oluşan birer zaptiye alayı kuruldu.

20 Kasım 1879’da, Fransız jandarma yö­netmeliğinin aynen çevrilmesine dayanan yeni bir nizamnameyle Zaptiye Müşiriyeti kaldırılarak yerine Jandarma Daire-i Merkeziyesi kuruldu. Zaptiyenin adı da “jan­darma” olarak değişti. 9 Ocak 1903’teki nizamnameyle jandarma örgütü günümüz- dekine benzer bir biçimde yeniden düzen­lendi. II. Meşrutiyet’in ilanından (1908) hemen sonra jandarma örgütü daha da geliştirilerek Jandarma Umum Kumandan­lığı oluşturuldu. Aynı yıl Selanik’te ilk jandarma subay okulu açıldı. Otuza yakın Avrupalı subay burada öğretmen olarak görevlendirildi. İstanbul, Selanik, İzmir, Trabzon, Beyrut ve Bağdat’ta jandarma mıntıka müfettişlikleri oluşturuldu.

1912’de, jandarma kuruluşlarının bulun­dukları bölgedeki mülki amirlere bağlı ol­masını öngören bir geçici yasa çıkarıldı. Jandarma örgütü I. Dünya Savaşı sırasında hem yurt içi güvenlik görevlerini yerine getirdi, hem de Galiçya, Çanakkale, Kaf­kasya, Suriye ve Irak gibi şiddetli çarpışma­ların olduğu cephelerde görev aldı. Kurtu­luş Savaşı sırasında iç ayaklanmalarda ve eşkıyalık olaylarının bastırılmasında da et­kin rol oynadı.

16 Mart 1919’da Sadrazam Damat Ferid Paşa’nın yayımladığı bir kararnameyle Da­hiliye Nezareti’ne bağlanan jandarma örgü­tü, Cumhuriyet’in ilanından sonra, 10 Hazi­ran 1930’da çıkarılan 1706 sayılı yasayla yeniden düzenlendi. Ayrıca bak. Türkiye Cumhuriyeti Jandarma Genel Komutanlığı.