İlk Türk İslam Devletlerinde Kültürel ve Sosyal Yaşam Hakkında Bilgi Kısaca
Kullanılan lisanlar:
Karahanlı devletinde esas dil Türkçe’ydi ve Uygur Alfabesini kullanıyorlardı. Gazneliler’de ise resmi dil Arapça, Selçuklularda da Farsça’ydı. Ancak halk Türkçe konuşuyordu. Resmi dilin farklı olması dönemin sanat özellikle edebiyat alanını da etkilemiştir.
Devlet idaresi:
Ülkenin başındaki hükümdarlara Karahanlı devletinde han, Gazneliler ve Selçuklular’da sultan deniliyordu ve hakimiyet babadan oğula nesilden nesile aktarılıyordu. Bu da hükümdarın vefatından sonra kardeşler arasında taht tartışmalarına sebebiyet veriyordu. Hükümdarın sağ kolu ise vezirdi. Selçuklularda ek olarak eyaletlerin başında görevli olan hükümdar oğullarını eğitmesi için atabeyler bulunurdu. Hukuk ise şer’i (islami) ve örfi (gelenek ve âdet) olarak 2 bölüm içerirdi ve davaları kadılar yönetirdi.
Ordu ve toprak yönetimi:
Bu ülkelerde ikta adı verilen bir sistem vardı. İktaya göre topraklar kazanca göre gruplandırılmıştı. Komutanlar ve devletin memurlar vazifelerine göre bu toprakların kazançlarını toplarlardı ve bu paraların bir kısmıyla atlı askerlere bakarlardı. İkta sistemine ek olarak has topraklar, vakıf ve mülk toprakları vardı. Orduda ise ikta sisteminin askerlerine ek olarak hükümdarın hassa ordusu vardı ve bu askerler maaşla çalışırlardı. Bunlara ek olarak da beyliklerden katılan askerler ve gönüllü beylik askerleri de ordunun bir kısmını oluştururdu.
Sanat ve bilim:
Bu dönemde bilim hayatı çok gelişmişti ve eğitim öğretim de hükümdarlarca desteklenmekteydi. Farabi, İbn-i Sina, Gazali bu dönemde yaşamış önemli bilim adamlarındandır. Sanata da fazlasıyla özen gösteren Türkler bu dönemde han, hamam, köprü, çeşme, hastane, cami gibi eserlere imza atmışlardır.
Dini inanış:
Türkler genel olarak Talas Savaşının etkisinden sonra müslümanlığı seçmişlerdir. Karahanlılar Orta Asya’daki ilk Türk-İslam devletidir. Buna rağmen farklı bir dine inanan insanlar da bu devletlerde hoşgörüyle karşılanmışlardır.
Ekonomik ve sosyal yaşam:
İnsanlar tarım, hayvancılık ve ticaret ile geçimlerini sağlıyorlardı. Göçebe hayat tarzını benimsedikleri için genelde tarım yerine hayvancılığı tercih etmişlerdir. Devlet ise ticaret bakımından önemli yerlere kervansarayla ve hanlar inşa ederek ticarete önemli bir destek sağlamıştır. Bunlara ek olarak müslüman esnaflar kendi aralarında loca adı verilen bir teşkilat kurmuşlardı. Bu teşkilat esnafın haklarına sahip çıkarak bir sendika gibi işliyordu.
İlk Türk İslam Devletlerinde Kültürel ve Sosyal Yaşam Özet Bilgi Aktardık