Dilin İşlevleri Nelerdir

Dilin işlevleri nelerdir kısaca, dilin işlevleri hakkında bilgi ve örnekler

Dilin İşlevleri

Edebiyatta bir yazarın kullandığı dil ile bir bilim adamının kullandığı dil farklılık göstermektedir. Çünkü bu iki insanın yazı yazma amaçları farklıdır. Bir yazar kurgusal, edebi, sosyal konularda yazı yazarken diğeri bilimsel gerçeklikleri akademik bir dille yazma amacı gütmektedir. Yani dili farklı işlevleriyle kullanmış olurlar. Dilin işlevi, insanın onu kullandığı şekillere göre farklılık gösterir. Dilin işlevleri kısaca şunlardır:

Göndergesel İşlev

Bilgi vermek amacıyla kullanılır. Bilginin doğrudan alıcıya gönderilmesi gerekir. Dil, yalın haliyle ve anlaşılır şekilde kullanılır. Ders kitapları, ansiklopediler ve bunun gibi öğretici metinler göndergesel işlev kullanılarak yazılır. Örneğin: “Topkapı Sarayı, günümüze ulaşabilen en eski saraylardan bir tanesidir. 400 yıl önce yapılmış saray Zeytinburnu sırtlarında uzanmaktadır.” dersek görüldüğü gibi dili, sanatsız bir ifadeyle sadece bilgi verme amaçlı kullanmış oluruz.

Heyecana Bağlı İşlev

Ünlem cümleleri heyecana bağlı işlevi ifade eder. Bir kişinin ifade ettiği bir şeyi yoğun bir duygu selinde anlatmasıyla kullanılır. Dilde öznellik söz konusudur. Genellikle mektuplar, şiirler ve bunun gibi sanatsal metinlerde de sıklıkla kullanılır. “Ey Türk istikbalinin evladı!” şeklinde başlayan bir ünlem cümlesinde heyecana bağlı işlev kullanılmıştır.

Sanatsal İşlev

Mecaz anlatımın kullanıldığı işlevdir. Bu işlevi kullanırken amaç, karşıdaki kişiyi bilgilendirmek değildir. Amaç, onda farklı duygular uyandırmaktır. Mesela bir şiirde imgesel anlatımlar, mecazlar kullanılması, benzetmeler yapılması sanatsal işlevin kullanıldığı anlamına gelir. Bu işlevde somut bir gerçeklik yerine sanatta kullanılan soyut bir gerçeklik söz konusudur. Özellikle divan şiirlerinde sanatsal işlevin kullanıldığını görürüz.

 

“Sen böyle kederden taştığın akşam// Derim dudağında şarkı ben olsam// Gözlerinde damla, içinde gam Eriyen renk olsam yanaklarında.” dizelerinde kullanılan mecaz ve benzetmelere bakarak dilin sanatsal işlevde kullanıldığını anlayabiliriz.

 

Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi

Bu işlevin kullanılmasında temel amaç, karşıdaki kişi veya kişilerde bir algı, bir hareket isteği uyandırmaktır. Reklam panolarında, siyasi metinlerde, broşürlerde kullanılan bu işlev, insanlarda bir hareket hissi uyandırdığı için daha fazla tercih edilir.

Çok basit bir örnek vermek gerekirse otobüste bir yolcunun diğer yolculara “Arkaya doğru ilerleyelim.” demesi de bir alıcıyı harekete geçirme örneği olabilir.

Dil Ötesi İşlev

Dilin kullanımındaki gramer kuralları hakkında bilgi vermek amacıyla kullanılan işlevdir.

“Fiillerin üç temel özelliği vardır: Fiiller iş hareket, oluş bildirir; mastar eklerini (-mek, -mak) alır, kip eklerini alır.”

Yukarıdaki cümlede bir dil kuralında bahsedildiği için kullanılan dil, dil ötesi işlevdir.

Kanalı Kontrol İşlevi

Karşıdaki kişi veya kişilerle iletişim kurmadan önce, iletişimin sağlıklı olup olmadığının anlaşılması amacıyla uygulanan dil işlevlerinden birisidir. Amaç, doğru iletişimi sağlamaktır. Bir öğrencinin “Arkadaşlar, sesimi duyuyor musunuz?” sorusu bir kanal kontrol işlevidir. Burada kişi, arkadaşlarına seslenmeden önce onların onu duyup duymadığını denetlemek istemektedir ve bu işlevi kullanır.

Dilin İşlevleri Hakkında Yorumlarınızı Aşağıdan Hemen Yazabilirsiniz.