Çapanoğulları Kimdir

Çapanoğulları Kimdir, Çapanoğulları hakkında Bilgi

Çapanoğulları, çaparoğulları ve cebbarzadeler olarak da bilinir, 18. yüzyılda ve 19. yüzyılın başlarında, Bozok (Yozgat) merkez olmak üzere Orta Anadolu’da ege­men olan ayan ailesidir.

Çapanoğullarımn bilinen en eski atası Çapan Ömer Ağa’dır (ö. 1704). Rivayete göre 1650’lerde Horasan’dan Şam’a, oradan da Orta Anadolu’ya gelerek Bozok’a yerle­şen bir aileden geliyordu. Uzun süre kendi­sinin de bağlı bulunduğu Mamalu Türk­menleri oymağına başkanlık etti ve onların Bozok yöresinde yerleşmelerini sağladı. Oğlu Ahmed Ağa (Paşa) 1728’de Yeni İl (bugün Kangal ve yöresi) has voyvodasıydı. Bu görevdeki başarısından dolayı 1732’de Mamalu Türkmeni voyvodalığı da kendisine verildi. 1741’den önce de Bozok voyvodası oldu. Bâbıâli ile iyi ilişkiler geliştirerek etkisini gittikçe artırdı. 1744’te Ankara ayanından Muslu Paşazade Salih’in giriştiği ayaklanmayı bastırmakla görevlendirildi. Aynı yıl Bozok sancağı mütesellimi oldu ve 1745’te kapıcıbaşı rütbesi aldı. 1755’te baş gösteren et sıkıntısı sırasında İstanbul’a koyun göndererek Yeni İl voyvodalığını malikâne olarak elde etti (1758). 1761’de mirmiranlıkla Sivas beylerbeyliğine atandıysa da, ertesi yıl bu görevden alındı. 1764’te etkisini Çorum ve Niğde sancaklarına da yayan Ahmed Paşa, haksız uygulamalarının şikâyetlere yol açması üzerine, Bâbıâli’nin emriyle 2 Nisan 1765’te idam edildi. Ailenin elindeki haklar da geri alındı.

Ahmed Ağa’nın yerine ailenin başına ge­çen büyük oğlu Mustafa Bey, 1768’de Bozok mütesellimliğine getirildi ve kapıcı­başı rütbesi aldı. 1768-74 Osmanlı-Rus Sa­vaşı sırasında Osmanlı ordusuna yardım gönderdi. 1772’den başlayarak Bozok muta­sarrıflığı ve voyvodalığı da yapan Mustafa Bey, bir yandan da Caniklioğulları, Zarelizadeler, Zennecioğulları gibi âyan aileleriy­le çatışmalara girdi ve sonunda Orta Ana­dolu’da egemenliğini kabul ettirdi. 1782’de köleleri tarafından öldürülmesi üzerine Bo­zok sancağı kardeşi Süleyman Bey’e verildi. I. Abdülhamid ve III. Selim ile iyi ilişkiler kuran Süleyman Bey, 1783’te Çankırı san­cağı mutasarrıflığını da aldı. Nizam-ı Cedid Ordusu’nun kurulmasını destekledi ve ken­di egemenlik bölgesinde bu yeni askerlerin örgütlenmesini sağladı. Bir yandan da Ca­niklioğulları ile egemenlik mücadelesini sürdürdü. III. Selim’in tahttan indirilmesi üzerine durumu sarsılan Süleyman Bey, Alemdar Mustafa Paşa’nın III. Selim’in yerine geçen IV. Mustafa’yı tahttan indirmesiyle yeniden eski konumunu kazandı. 1808’de İstanbul’da toplanan âyan arasında yer alarak Sened-i İttifak’ı imzaladı ve Sekban-ı Cedid askerini kendi egemenlik bölgesinde örgütlemeye başladı. Süleyman Bey 1813’te öldüğünde güçleri doruğa ulaş­mış olan Çapanoğulları, kendilerine mukataa olarak verilen Bozok, Çankırı, Ço­rum. Amasya, Şarki Karahisar, Sivas, Kay­seri, Maraş, Antep, Halep, Rakka, Adana, Tarsus, Konya Ereğlisi, Niğde, Nevşehir, Kırşehir ve Ankara’da büyük bir etkiye sahiptiler.

II. Mahmud (hd 1808-39) âyanın gücü­nü kırarken, Çapanoğullarının da etkisini iyice sınırladı. Aile üyelerini İstanbul’a getirterek denetim altında tuttu. Tanzimat döneminde aile siyasal alandaki etkili duru­munu yeniden elde etme çabasına girdi. Mehmed Celaleddin Paşa, 1842 ve 1846’da kısa sürelerle Bozok ve Kayseri kaymakam­lığına atandı. 1849’dan sonra yönetim kade­melerinden büyük ölçüde uzaklaştırılan Ça­panoğulları, büyük servetleri sayesinde, özellikle ekonomik alandaki etkilerini 20. yüzyılın başlarına değin sürdürdü. II. Meş­rutiyet döneminde İttihat ve Terakki yöneti­mine karşı çıkan Çapanoğulları, Kurtuluş Savaşı sırasında da Ankara Hükümeti’ne karşı ayaklandılar.