Baruthane Nedir

Baruthane Nedir , Baruthane Nerededir, Baruthane Hakkında Bilgi

Baruthane, baruthane-İ âmire olarak da bilinir, Osmanlı ordusu ve donanması için barut üretilen yerlere verilen ad.

İlk baruthane, II. Bayezid döneminde (1481-1512) İstanbul’da Atmeydanı’nda ku­ruldu. Evliya Çelebi’nin verdiği bilgilere göre, 17. yüzyılda İstanbul’un Ayasofya, Kâğıthane, Şehremini ve Unkapanı gibi birçok semtinde de baruthaneler ve barut mahzenleri vardı. Haliç Tersanesi’nde ise, donanmanın barut ikmali için kullanılan bir Baruthane Kulesi bulunuyordu. İstanbul’un dışında Selanik, Gelibolu, İzmir, Konya, Trablusşam, Van, Belgrad ve Bağdat’ta da küçük baruthaneler açılmıştı. Aynca Gü­neydoğu Anadolu’da, Sivas ve Malatya yö­relerinde güherçile kalhanelerinde ilkel yöntemlerle barut yapılmaktaydı.

Yeniçerilerin ateşli silahlar kullanmaya başlamasından önce barut, yalnızca Cebeci Ocağı’nın gereksinimi olduğundan, bu ocaktan serbaruti (barutçubaşı) baruthane nazırlığı yapardı. Yeniçerilere tüfek veril­mesinden sonra, Yeniçeri Ocağı’nda da otçubaşının (barutçubaşı) komutasında bir barutçu birliği oluşturuldu. 18. yüzyıla de­ğin tüfekotu ya da fitilotu denen ve ilkel yöntemlerle üretilen barutun iyileştirilmesi ve baruthanelerin modernleştirilmesi için Hollanda ve İngiltere’den uzmanlar getirtil­di. Yapılan incelemeler ve hazırlıklar so­nunda İstanbul’daki bütün eski tesisler ka­patılarak 18. yüzyılın ortasında Bakırköy’ de, bir devlet kurumu niteliğinde Baruthane-i Âmire kuruldu.

Gelibolu ve Selanik baruthaneleri de bura­ya bağlandı. Barut yapımı ve perdahı için Cebeci Ocağı’nda özel bir uzmanlık alanı geliştirildi. Buradan yetişen barutçu ya da otçuların sayısı 300 dolayındaydı. Kurum yönetimi Baruthane-i Âmire emini denilen yüksek düzeyde bir kamu görevlisine bıra­kıldı; hesap işleri de Muhasebe-i Evvel’e (Baş Muhasabe) bağlı Baruthane-i Âmire Hazinesi’nce yürütülmeye başladı. Ama bu düzenleme kısa dönemde yatırım ve verim­lilik açısından olumsuz sonuçlar getirdi. Çünkü rüşvet ve yolsuzluğu önlemek düşün­cesiyle eminlerin sık sık değiştirilmesi, üre­timi artırıcı atılımları engellemekteydi.

Askeri alanda köklü yenilikler yapmayı tasarlayan III. Selim (hd 1789-1807), barut­hanelerin ıslahını ikinci kez ele alan padişah oldu. Onun döneminde baruthaneler tek yönetim altında birleştirilerek Baruthaneler Nezareti oluşturuldu ve Avrupa’dan getiri­len uzmanlar aracılığıyla Bakırköy’deki Baruthane-i Âmire bir kez daha modernleşti- rildi. Küçükçekmece’nin Azadlı köyünde Azadlı Baruthanesi adıyla, eski güç kaynak­lan yerine su gücüyle işleyen yeni bir tesis kuruldu. Gelibolu ve Selanik baruthaneleri kapatıldı. Baruthaneler, 19. yüzyılın başın­da döner sermayeli ve yan özerk bir kurum niteliği kazanarak 1826’da Yeniçeri Ocağı’ nın kaldırılmasından sonra Tophane Nezareti’ne bağlandı.