Baharat Nedir Baharatlar Nerelerde Kullanılır

Sizlere hayatımızın için de yer alan bir konudan söz edeceğiz baharat nedir, baharat nelerde hangi yemeklerde kullanılır ve baharatın kullanım alanları hakkında bilgi vereceğiz.

Baharat, koku ve tat gibi hoşa giden özelliklerinden dolayı yetiştirilen bitkilerin kurutulmuş bölümlerine verilen genel ad. Baharat, bitkilerin toprakaltı gövdesi (kök- sap), soğan, gövde kabuğu, çiçek tomurcu­ğu, tepecik (stigma), meyve, tohum ya da yaprak gibi bölümlerinin kurutulmasıyla elde edilir. Son derece makbul olan baharat bitkileri özellikle tropik ve astropik bölge­lerde yetişen, tat ve kokuca keskin ya da acı ürünlerden oluşur. Ticarette en yaygın olan- lan karanfil, tarçın, kakule, zencefil ve karabiberdir. Baharat tohumları anason, kimyon, karamankimyonu, rezene, haşhaş ve susam gibi otsu bitkilerin minik, kokulu meyveleri ya da yağlı tohumlandır. Baharlı otlar ise mercanköşk, nane, kuşdili ve kekik gibi bitkilerin kokulu yapraklandır. Bütün bu baharat türleri yiyeceklere koku, tat ya da acılık katmak için kullanılır.

Yemek pişirilirken küçük miktarlarda kul­lanıldıklarından, besin değerleri çok azdır ya da hiç yoktur. Ama bunlar damak tadını geliştirip iştahı açtığı gibi, yemeğe de çeşni ve tat katarlar.

Baharat eski çağlarda ilaç yapımında, kut­sal yağ ve merhemlerin hazırlanmasında ve afrodizyak olarak kullanılırdı. Rahipler ise tapınma, afsun, büyü törenleri ve ayinler sırasında baharattan yararlanırlardı.

Eski Yunan, Hitay, Çin, Sümer, Asur, Mısır ve Roma’da kullanılan şifalı otlar hastalıkların iyileştirilmesinde baharat kul­lanıldığını doğrulamaktadır. Hippokrates, Galenos ve Pedanios Dioskorides gibi ünlü hekimler de baharatlı ilaçlar yapmışlardır. Hıristiyanlığın ilk yüzyılında yaşayan Yaşlı Plinius, Doğa Tarihi adlı yapıtında bahara­tın yararlarını ve şifa veren güçlerini uzun uzun överek, kendi zamanında bilinen has­talıkların neredeyse tümünde baharat kulla­nıldığını anlatır. Baharatın yararları konu­sundaki inanış, ortaçağda da sürerek, uy­durma ve abartmalardan arınmış olarak günümüze değin gelmiştir.

Baharatın yiyeceklerde ne zaman kullanıl­maya başladığı bilinmemektedir. Susamın çok eski zamanlardan beri şarap yapımında ve ayrıca yiyecek olarak kullanıldığı ve yağından yararlanıldığı sanılmaktadır. Sar­ımsak ve soğan da yüzyıllardan beri beslen­mede önemli yer tutmuştur. Eski Yunan ve Roma dönemiyle birlikte baharatın yiyecek ve içeceklere çeşni katmak için kullanılması­nın yaygın bir uygulama biçimi aldığı görülür.

Herodotos (İÖ y. 484 – y. 425) duyduğu ya da rastladığı insan topluluklarının beslenme alışkanlıklarını anlatırken, bazılarının et ve balığı çiğ yediğinden, bazılarının da bunları güneşte kurutulmuş, tuzlanmış ya da sala­muraya bastırılmış olarak yediğinden söz eder. Herodotos’tan yüzyıllar sonra bile, kurutulmuş, tuzlanmış ya da salamura et, birçok ülke insanı için değişmez bir besin olmuştur. Baharatla yiyeceklere tat katma alışkanlığının yalnız Yunan ve Romalılarda değil, onlardan çok uzun yıllar sonraki toplumlarda bile yalnızca zenginler arasında yaygın olduğu anlaşılmaktadır.

Uzak ülkelerden getirilen baharat ve ko­kulu otları bütün dünyada yalnızca zengin­ler kullanabiliyordu. Marco Polo 13. yüzyıl­da Hitay’da yalnız üst sınıfların değişik baharatta bekletilmiş etler yediğini, yoksul­ların ise sarımsaklı sosa yatırılmış etle yetinmek zorunda kaldığını anlatmaktadır.

Yemeklere tat verdiği gibi, havayla teması engellediği için ekşime ve öteki bozulmaları da önleyen baharatın, besinleri saklamada da kullanılabileceği Avrupa’da zamanla öğ­renilip yaygınlaştı. Ortaçağa gelindiğinde, koku ve tat veren otlar pek çok yemekte kullanılmaktaydı. Doğu’dan gelen baharat, çoğu kimsenin satın alma gücünü aşıyordu. Ama Batı Avrupa ülkeleri zamanla baharat ticaretinde üstünlüğü ele geçirince, bu du­rum yavaş yavaş değişti ve baharat türleri sonunda zengin, yoksul herkes tarafından kullanılacak kadar bollaştı.

Baharatın günümüzdeki kullanım alanları da son derece yaygındır. Bugün içinde baharat olmayan bir yemek tarifi bulmak çok güçtür. Yerinde kullanılan baharat pek çok yemeğe nefis bir tat ve koku verir (bak. Tablo).

Besin sanayisinde ise, hazır et, sucuk, salam ve sosis çeşitleri, çeşitli soslar, sirke, hazır hardal, turşu, konserve, bisküvi, ku­rabiye, kek, pasta, çörek, meşrubat ve şekerleme gibi çok değişik ürünlerde baha­rat kullanılır.

Baharattan elde edilen uçucu yağlar ve uçucu yâğ içeren reçineler (oleorezin) besin sanayisinde ürünlere tat katmak için kullanı­lan temel maddelerdir. Bazı ürünlerin hazır­lanmasında ise öğütülmüş baharat kulla­nılır.