Azot bağlanması nedir

Azot bağlanması hakkında bilgi, Azot bağlanması nedir

Azot bağlanması, havada çok bol bulunan ve oldukça eylemsiz bir gaz olan serbest azotun, doğal süreçlerle ya da sanayi yöntemleriyle, amonyak, nitrat ya da nitrit gibi daha kolay tepkime veren bileşiklere dönüş­türülmesidir.

Doğadaki serbest azot, şimşeğin ve koz­mik ışınların, özellikle de toprakta yaşayan bazı bakterilerin etkisiyle nitrik asit biçimin­de bağlanır, başka bir deyişle bileşik haline dönüştürülür. Bu dönüşümün yüzde 90’dan fazlasını sağlayan toprak bakterileridir. Ayrıca, Anabaena ve Nostoc cinsinden mavi- yeşil algler de azotun bağlanmasında önemli rol oynar.

Azot bağlayıcı bakterilerin bir grubu, Azotobacter, Beijerinckia ve Clostridium cinsi­nin üyeleri gibi serbest yaşayan kendibeslek bakteriler, öbür grubu ise baklagillerin ortakçısı olan Rhizobium ve tahılların or­takçısı olan Spirillum lipoferum gibi ortak­yaşar bakterilerdir. Ortak yaşayan azot bağlayıcı bakteriler, konak bitkilerin kök tüylerine yerleşerek çoğalır ve bitki hücrelerinin genişleyerek kök yumruları oluşturmasına yardımcı olur. Bu yumruların içinde gelişen bakteriler serbest azotu nitratlara dönüştürür, konak bitki de bu bileşiklerden yararlanarak geliş­mesini sürdürür. Yonca, fasulye, tirfil, be­zelye ve soya fasulyesi gibi baklagillerin çok sayıda yumru oluşturarak iyi gelişmesini sağlamak için, özellikle azot bağlayıcı bak­terilerin az bulunduğu ya da hiç bulunmadı­ğı topraklarda, özel olarak üretilmiş en uygun Rhizobium türleri ekimden önce tohumlara aşılanır. Ayrıca bak. azot çevrimi. Tarımda ve çeşitli sanayi dallarında azot bileşiklerine duyulan büyük talep nedeniy­le, doğal nitrat rezervleri tükenme tehlike­siyle karşı karşıyadır. Ancak, 1909’da Al­man kimyacı Fritz Haber’in, havadaki azot ile hidrojenin özel koşullarda birleşerek, birçok azot bileşiğinin üretiminde başlangıç maddesi olarak kullanılan amonyağı oluştu­racağını bulması bu sorunu büyük ölçüde çözmüştür. Kari Bosch’un katkısıyla sanayi­de uygulamasına geçilen bu bireşim yönte­mi, bugün Haber-Bosch yöntemi olarak bilinir.