Osmanlı Anadolu Eyaleti Hakkında Bilgi
Anadolu Eyaleti, Osmanlı Devleti’nin en eski eyaletlerinden. I. Murad (Hüdavendigâr), oğullarından Bayezid’i Ankara, Yakub’u da Karesi (Balıkesir) beylerbeyi yaparak ilk yönetsel birimleri kurmuştu. Fetret Devri’nden (1402-13) sonra II. Murad Teke (Antalya) yöresine kadar uzayan geniş bir bölgeyi 1427’de, Anadolu Beylerbeyi yaptığı Hamza Paşa’nın yönetimine bıraktı.
1451’e değin eyaletin merkezi Ankara’ydı. II. Mehmed’in (Fatih) 1470’teki yönetsel düzenlemeleri sırasında Kütahya, Anadolu Eyaleti’nin; Konya da Karaman Eyaleti’nin merkezi oldu. Anadolu Eyaleti, I. Süleyman (Kanuni) döneminde Saruhan (Manisa), Aydın, Hüdavendigâr (Bursa), Kastamonu, Bolu, Menteşe-ili (Muğla), Engürü (Ankara), Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar), Teke-ili (Antalya), Kangın (Çankırı), Hâmidili (Isparta), Sultanönü (Eskişehir), Karesi adlarındaki 13 sancağı kapsıyordu. Böylece, Cezair-i Bahr-i Sefid (Akdeniz Adaları) sancağına bırakılan bazı kıyı ve limanlar dışında, Sinop-Antalya çizgisinin batısındaki bölge, Bizanslılar zamanındaki Anatolikon thema’sından daha da geniş olarak Anadolu Eyaleti’ni oluşturmaktaydı. Tımar sisteminin klasik biçimiyle yürürlükte olduğu dönemde Anadolu Eyaleti, seferlerde 17 bin cebelu çıkarmakla yükümlüydü. Eyalet Türkmenlerinden de yaya, müsellem, azap olarak 20 bin dolayında gönüllü toplanabilmekteydi. Anadolu beylerbeyi vezir rütbesindeydi ve 16. yüzyıl başlarına değin de Osmanlı ordusunun sağ cenah komutanıydı; Osmanlı şehzadeleri bu eyalet sancaklarında, özellikle Saruhan’ da sancakbeyi olarak deneyim kazanırlardı. Batıda ve doğuda çok geniş toprakların alınması, daha sonra da Celali Ayaklanmaları’ nın yol açtığı yıkım sonucu Anadolu Eyaleti önemini yitirdi. 19. yüzyıldaki yeni yönetsel ve askeri düzenlemelerde de oldukça değişikliğe uğradı. 1836’da Hüdavendigâr, Ankara ve Aydın müşirliklerine bölündü. 1840’ta bu müşirlikler ayrı birer eyalete dönüştürüldü. 1864 Vilayet Nizamnamesi’ ne dayanılarak 1867’de yapılan düzenlemelerde Anadolu Eyaleti kaldırıldı ve Hüdavendigâr (Bursa), Aydın, Ankara, Kastamonu vilayetleri kuruldu.
Hemen Yorum Yaz